Wandeling door woonwijk Baba met functionalistische architectuur

Baba was een modelwijk in functionalistische stijl - een verrassend staaltje bouwkunst van leden van de Tsjechische avant-garde van de jaren 1930, onder wie Josef Gocar en Adolf Loos. De huizen zijn gebouwd met voor die tijd moderne materialen zoals staal, glas en gewapend beton. Heel karakteristiek voor deze architectuur zijn nietdragende gevels, aaneengesloten horizontale vensterstroken, platte daken en het ontbreken van decoratie.


    Na Ostrohu 54

Baba architectuur wandeling
De Baba wandeling gaat door de woonwijk die ligt tussen de straten Nad Patankou, Pruhledova, Matejska en Jarni. De villa's in in deze wijk kenmerken zich door minimalisme en strakke lijnen. Na de overdaad aan barok en art nouveau in het centrum van Praag is er geen groter contrast denkbaar. Hoewel geen van de villa's open is voor het publiek, is deze wijk een must-see voor architectuurliefhebbers. Maar ook wanneer architectuur je niet interesseert, is een bezoekje aan deze wijk de moeite waard wanneer je een ander aspect van Praag wilt zien. Een van de best uitzichten over Praag heb je vanaf de nad Patankou straat.

Baba: een modelwijk
In 1928 besloot de Tsjechische tak van de Werkbund een modelwijk in Praag te bouwen. De in 1907 opgerichte Werkbund is een Duitse vereniging van kunstenaars, architecten, ontwerpers en industriëlen met als doel de kwaliteit van nationale projecten te verhogen. De wijk is ontworpen door locale architecten en één Nederlandse: Mart Stam, die naam had gemaakt met het ontwerp van de Van Nelle fabriek in Rotterdam.

Het Baba project is gebouwd tegen een heuvel en bestaat uit drie straten parallel aan elkaar. Vanwege de Wall Street crash van 1929, begon de uiteindelijke bouw pas in 1932. Het oorspronkelijke plan bestond uit rijtjes en vrijstaande woningen, uniform in ontwerp maar afgewisseld met individueel ontworpen huizen, bedoeld voor arbeiders.

Toen de bouw begon, werd het plan van indentieke huizen losgelaten en werd elke villa afzonderlijk ontworpen met inspraak van architect en opdrachtgever. De huiseigenaren kwamen uit de welvarende lagen van de bevolking, geen arbeiders, maar schrijvers, kunstenaars en ambtenaren die niet in een standaard huis wilden wonen.


   Na Ostrohu 41


ARCHITECTUUR WANDELING DOOR DE WIJK BABA

BEGIN: metrostation Hradcanska
EINDE: metrostation Hradcanka

1. Neem de metro naar station Hradcanska, neem bus 131 en stap uit bij de halte U Mateje.

2. Neem de Matejska straat, volg de flauwe bocht en blijf de straat volgen.

Matejska 23 heeft witte buitenmuren en kleine ramen.

Matejska 9 is het huis van de architect Antonin Cerny. Dit is de laatste villa die in Baba gebouwd werd. Het overhangende dak heeft ronde hoeken. Het ronde raam dat op een patrijspoortpoort lijkt en het balkon met ijzeren balustrade doen denken aan een schip.

Matejska 6 is de 'samengestelde villa' met twee gespiegelde appartementen per verdieping. Ieder appartement bestaat uit een woonkamer met een overdekt hoekbalkon ondersteund door een pilaar, een kleine keuken en twee slaapkamers. De ingangshal is in het midden met een ingebouwde kast en hier is ook de badkamer. De kelderverdieping onder de gehele villa is niet onder de grond omdat de villa op een helling is gebouwd.

3. Blijf rechtdoor lopen, de straatnaam verandert in Fragnerova straat. Blijf rechtdoor lopen tot je bij het uitzicht komt aan de rand van de heuvel. Volg een smal pad naar de ruine van Baba, (zricenina a Babe in het Tsjechisch).

De ruïne van Baba staat op een rots boven de Moldau. Van hier kijk je in de richting van Troja, Bubenec, Dejvice en verder naar de Burcht van Praag. In het stenen tijdperk was hier al een versterkte nederzetting die in de 15e eeuw gedocumenteerd werd als Baba. Volgens zeggen was hier in de 17e eeuw een wijngaard met een wijnpers en een zomerhuis dat in de 18e eeuw door Franse en Beierse troepen werd verwoest. In de negentiende eeuw werd het zomerhuis omgebouwd tot een imitatie kasteelruine. Andere bronnen zeggen dat de ruïne een kapel was en weer anderen dat het een romantisch nieuw gebouw uit de eerste helft van de 19e eeuw zou kunnen zijn, waarin later gotische ramen werden geplaatst. 's Avonds is de ruïne prachtig verlicht. Als je van wandelen houdt: bij de ruine begint een gemarkeerde wandelroute door het Sarka gebied.

4. Loop terug en neem links de Na Ostrohu straat

Na Ostrohu 41 is villa Kostai, de straatzijde is een wit blok met een klein rond raam, de achterzijde heeft grote ramen.

Na Ostrohu 49 is villa Sukova, een van de grootste villa's en gebouwd in opdracht van de industrieel Antoni Suk. Het is geschikt voor een familie van vijf personen met personeel. Ook was er een apart onderkomen voor de chauffeur. Dit is de enige villa die door een vrouw werd ontworpen, Hana Kucerova-Zaveska. Zij baseerde haar ontwerp op de visie en principes van Le Corbusier, de grondlegger van het functionalisme. Zij ontwiep ook de meubels voor de villa, alles in minimalistische stijl. Ten tijde van het Communisme werd de villa verdeeld in drie appartementen.

Na Ostrohu 53 is villa Zadak, ontworpen voor Jan Zadak die van 1910 tot 1912 in het nationale voetbalelftal speelde. De villa lijkt op een vierkante blokkendoos met een rond balkon op de bovenste verdieping. De benedenverdieping is één grote ruimte en boven zijn drie slaapkamers. Oorspronkelijk hadden de ramen houten jaloezieën, een kenmerk van vroeg-functionalistische stijl. Er zijn twee balkons toegankelijk via een gang op de eerste verdieping en verbonden met elkaar door een stalen buitentrap.

Na Ostrohu 51 is villa Cenek, ontworpen voor de musicoloog Bohumil Cenek. Het is een eengezinswoning met een skelet van gewapend beton, gevuld met bakstenen en kurk voor verwarmingsisolatie. De trap is het middelpunt met aan iedere zijde twee woonruimtes. De twee balkons zijn gedeeltelijk voorzien van ramen die je van de straatzijde goed kunt zien. De gevel aan de straatzijde is wit, zonder ramen maar met een patrijspoort boven de garage.

Na Ostrahu 54 is villa Zaoralek ontworpen voor Hugo Zaoralek, werkzaam op het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Aan de tuinzijde waren oorspronkelijk twee open terrasbalkons boven elkaar, te bereiken met een open trap aan de buitenzijde. De recente eigenaar heeft de twee terrassen met ramen ingesloten zodat ze nu toegevoegd zijn aan de binnenruimte. Dat is jammer want het oorspronkleijke ontwerp is nu niet meer in evenwicht.


   Na Babe 9

5. Neem bij het parkje aan de linkerkant Nad Lesikem en sla meteen weer links Na Babe in

Na Babe 11, villa Spisek werd gebouwd voor het afdelingshoofd van het Ministerie van Onderwijs, Ferdinand Spisek. Na 1948 werd het geconfisqueerd door de communisten en vestigde het ministerie van Binnenlandse Zaken zich in de villa. De villa werd verbouwd naar de smaak van het communistisch regime. Het aantal ramen werd gereduceerd en de oorspronkelijke entree met overkapping is onherkenbaar geworden.

Na Babe 12, villa Polacek gebouwd voor Vaclav Polacek, eigenaar van de Topic Salon (op de Narodni straat) dat nu nog steeds een podium biedt aan jonge kunstenaars en discussies, en lezingen, theater- en muziekproducties organiseert. Nadat Polek in 1942 door de nazi's was ontslagen, richtte hij zijn eigen uitgeverij op en tot 1948 publiceerde hij voornamelijk kunsthistorische werken. De villa heeft op elke verdieping slechts één woonruimte die op het zuiden ligt. Kamers worden van elkaar gescheiden door inbouwkasten. Op de begane grond zijn de woonkamer en keuken en op de eerste verdieping zijn twee slaapkamers. Het interieur is niet veranderd sinds de bouw en wordt vaak gebruikt voor filmopnames. Films die spelen in de jaren 1930 en 1940.

Na Babe 9, villa Palicka is een ontwerp van de Nederlandse architect Mart Stam die ook de Van Nelle fabriek in Rotterdam ontwierp. Hier woonde Jiri Palicka, een textielkunstenaar, die onder meer de gordijnen maakte van de presidentiële loge van het Nationaal Theater. Naast de villa staat de spoetnik sculptuur.

Na Babe 3, villa Herain, hier woonde de Tsjechische kunsthistoricus Karel Herain. Het skelet van de villa is van gewapend beton gevuld met bakstenen en kurkisolatie. De houten kozijnen hadden oorspronkelijk een stalen omlijsting. Langs een gebogen wand leidt een trap naar het dakterras met Moldau zicht. De gebogen wand is alleen te zien in de winter wanneer de bomen en struiken geen bladeren hebben.


   Na Patankou 16

6. Loop tot einde van na Babe neem de straat rechts en weer rechts. Je bent nu in nad Patankou.

Nad Patankou 16 is villa Janak waar de Tsjechische architect Pavel Janak, nauw verbonden met het Baba-project zijn eigen eensgezins-villa bouwde. Hij besteedde niet veel aandacht aan details. Zo was het niet mogelijk om een raam te openen, omdat de cv-leidingen in de weg zaten. De woning is onlangs gerenoveerd. De thermische isolatie aan de buitenkant van de muren veranderde de oorspronkelijke verhoudingen. De uitbreiding van de garage dateert van eind jaren zeventig.

Nad Patankou 24, villa Belehradek, architect Gocar probeerde het huis optisch groter te laten lijken door de horizontale lijn te herhalen met behulp van vensterbanken over de gehele lengte. Het terras ligt aan de noordzijde. Het is een van de weinige huizen in Baba die vanuit de woonruimte direct toegang geeft tot de tuin op hetzelfde niveau.

7. Blijf Nad Patankou volgen tot je bij een trap komt en de bushalte.

EINDE VAN DE WANDELING

Tip 1: Ga na afloop van de Baba wandeling iets eten of drinken in restaurant-lunchroom na Stare Fare, de oude pastorie. Het restaurant bestaat uit een aantal kleine kamers en de vroegere indeling van de pastorie is duidelijk te herkennen.
Adres: Na Fiserce 17 
Open: dinsdag t/m zondag 11.00-18.00 uur, gesloten op maandag.

Tip 2: Loop nog een klein rondje via de Sarka begraafplaats naar het katholieke Sv Matej kerkje (H. Mattheus-kerk). Houd de Albert Supermarkt aan je linkerhand en loop U Mateje straat in. Bij het kapelletje van Jan van Nepomuk ga je links tot het Matej kerkje en de begraafplaats. Het barokke altaar in de Mateje kerk is versierd met veel cherubijnen en de preekstoel met nog meer cherubijnen, verder is het kerkje vrij sober. De begraafplaats is sfeervol.

St. Mattheus-kerk, Kostel sv. Matěje, is met Kerstmis een van de meest bezochte kerken in Praag omdat er een kerststal staat helemaal gemaakt van peperkoek. Het begon in 1972 toen kunstenares Helena Horálková (1955) kerstfiguren. de Heilige familie, de drie koningen, een engel, een herder, de kribbe en sterren, gemaakt van peperkoek aan de pastoor gaf als dank voor zijn hulp bij de zorg voor haar moeder. Dat was een groot succes en elk jaar bakte Helena peperkoek-figuren voor de kerk. Uiteindelijk bakte ze zo'n 400 peperkoekfiguren en kreeg hulp van Daniel Zítka, banketbakker en kunstenaar. De peperkoekkerststal is te bewonderen op elke zondagmiddag in december.

Tip 3: Breng een bezoekje aan de modelwoonwijk Het Nieuwe Huis in Brno. Brno ligt 185 km zuidoosten van Praag en is goed te bezoeken op een dagtrip vanuit Praag. Er gaan een groot aantal directe treinen per dag die er twee uur en dertig minuten over doen. Deze modelwoonwijk in Brno lijkt als twee druppels water op Baba. De bouw begon in 1928. Bij de bouw van de zestien eengezinswoningen werden moderne materialen gebruikt en ook de laatste technische snufjes. Het doel was betaalbare woningen die snel gebouwd konden worden.

Lees verder over meer architectuur in Praag:
Brutalisme en betonbouw in Praag
Socialistisch realisme en sorela architectuur in Praag
Stadsplanning in Communistische dagen.

                                             Impressie van de villa's in Baba 














Uitzicht Vanaf Baba. Links de televisietoren, rechts het Crowne Plaza Hotel



foto's Marianne Crone en Wiki Commons