tentoonstelling misdaad en straf heydrich en panenske brezany

Tentoonstelling Misdaad en Straf, Heydrich en Panenske Brezany

Het dorp Panenské Břežany ligt zo'n twintig kilometer ten noorden van Praag. Een klein dorp dat ongewild beroemd werd. Dit was het dorp waar Reichsprotektor Reinhard Heydrich van 1939 tot 1942 woonde en waar hij elke dag werd opgehaald door zijn chauffeur die hem naar zijn werkplek in de Burcht van Praag reed via een vaste route. Heydrich was de meest gehate persoon in Tsjechoslowakije tijdens de Tweede Wereldoorlog. Weinigen betreurden het dan ook dat hij een week na een moordaanslag in 1942 om het leven kwam.

Het dorp Panenské Břežany

Kastelen
Er zijn in Panenské Břežany twee kastelen, horní zámek en dolní zámek, het bovenkasteel en het benedenkasteel. Hoewel zámek vaak vertaald wordt met 'kasteel', is het geen kasteel dat dient als verdediging. Een zámek is meer een groot buitenhuis zoals op onderstaande foto's te zien is.

Dolni Zamek, benedenslot waar Reinhard Heydrich woonde

Horni zamek, bovenslot, nu museum met de permanente tentoonstellimg Misdaad en Straf

Trivia
Zámek heeft twee betekenissen: (een klein) kasteel of slot, een buitenhuis en (hang, deur)slot. Precies zoals in het Nederlands.

Wat te zien in Panenské Břežany
1. Dolní zámek - benedenslot
2. Horní zámek - bovenslot
3. Tentoonstelling Misdaad en Straf
4. Rondwandeling Panenské Břežany

1. Dolní zámek
Het dolní zámek, het benedenslot, is een neoklassiek gebouw met een monumentale trap in Art Deco-stijl. Van 1939 tot 1942 was het benedenslot de residentie van de Reichsprotektor van Bohemen en Moravië Reinhard Heydrich. Hij moest het zámek wel delen met met Konstantin von Neurath die in 1941 werd aangesteld als zijn plaatsvervanger (Stellvertretender Reichsprotektor). Ze zullen niet veel last van elkaar hebben gehad omdat het een royaal onderkomen was. Sinds 2016 staat het leeg en is ontoegankelijk voor het publiek.

Het benedenslot in 2023

2. Horní zámek
Na de confiscatie door de Nazi's werd horní zámek, het bovenslot, de zetel van Karl Hermann Frank, Höherer SS- und Polizeiführer en staatssecretaris van het Protectoraat Bohemen en Moravië. Het liep slecht met hem af.

In 1945 gaf hij zich over aan het Amerikaanse leger en uitgeleverd aan Tsjechoslowakije. Het jaar daarop werd hij ter dood veroordeeld onder meer vanwege zijn aandeel in de verwoesting van Lidice. Hij werd opgehangen op de binnenplaats van de Pankrác-gevangenis in Praag.

Na 1945 diende het slot als opleidingscentrum voor ambtenaren van het regionale nationale comité, en vervolgens werd het omgebouwd tot een bejaardentehuis. Nu is het een museum.

3. Tentoonstelling Misdaad en Straf
‘Misdaad en straf’ is een interactieve, audiovisuele tentoonstelling in het bovenslot, horní zámek. Je komt alles te weten over de gebeurtenissen die hebben geleid tot tot het Verdrag van München en de ineenstorting van de Eerste Tsjechoslowaakse Republiek (1938).

De replica van de Pankrác-guillotine roept de sfeer van repressie op tijdens de nazi-bezetting van Tsjechië (1939-1945). Het zaaltje in de vorm van een treinwagon symboliseert de transporten van Joden naar concentratiekampen tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Veel aandacht wordt besteed aan Operatie Anthropoid, die resulteerde in de moord op Reinhard Heydrich. De expositie eindigt met een zitting in de rechtszaal en de bestraffing van oorlogsmisdadigers en collaborateurs.

4. Rondwandeling Panenské Břežany
Je zult niet snel de weg kwijtraken in Panenské Břežany want het is heel klein. Hlavni (hoofdstraat) is de 'verkeersader' in het dorp. Aan deze weg liggen ook horní en dolní zámek. Bij het Nepomuk standbeeld in het midden van het dorp is een mini-supermarkt. Door de week is er geen horeca. Alleen op zaterdag is het enige restaurant open, ook vlakbij het Nepomuk monument.

De minimarket in Panenské Břežany

Hoe te bereiken
Vanaf metrostation Kobylisy bus 373 naar Panenské Břežany.
Het is aan te bevelen om Panenské Břežany te bezoeken op een doordeweekse dag, dan rijdt de bus elke 10 minuten. Op zaterdag en zondag is er iedere twee uur een bus.
Adres: Horni Zamek, Hlavni 11, Panenske Brezany
Openingstijden van het museum: woensdag t/m zondag 09.00-12.00 uur en van 12.30-16.30 uur. maandag en dinsdag gesloten.

Mini-geschiedenis
Aan het begin van de 20e eeuw kocht de in Wenen wonende Ferdinand Bloch-Bauer, joods ondernemer in de suikerindustrie, het boven- en benedenslot met het omringende land. Panenské Břežany telde toen zo'n 500 inwoners (640 in 2023), voornamelijk boeren die suikerbieten begonnen te telen.

Het dorp werd de zomerresidentie van de familie Bloch. Ferdinand renoveerde beide zámky en de barokke kapel en stichtte een basisschool. Kort na de oprichting van het protectoraat Bohemen en Moravië werden beide zámky geconfisqueerd en vanaf 1941 woonden hier prominente nazi's o.a Heydrich.

Na de oorlog kwam het zamek in handen van het toenmalige regime en werd het hoofdkwartier van het staatsbedrijf voor edele metalen Vyzkumny Ustav Kovu. In de jaren negentig werd het verkocht voordat de restitutiewetten (het teruggeven van onteigende bezittingen aan de rechtmatige eigenaar) van kracht werden.

Adele Bauer (1881-1925)

Gustav Klimt en de 'Vrouw in Goud'
Ferdinand trouwde met Adele Bauer, die omging met kunstenaars als Klimt en componisten Gustav Mahler en Richard Strauss. Ze nodigde beroemdheden uit op het zomerlandgoed. Ferdinand, die later zijn naam veranderde in Bloch-Bauer, gaf Klimt de opdracht twee portretten van Adele te schilderen. Eén ervan werd later bekend als de 'Dame in Goud'. Het werd door de nazi’s gestolen en na een juridische strijd teruggegeven aan de familie.

Dame in Goud geschilderd door de Oostenrijkse schilder Gustav Klimt tussen 1904 en 1907

Reinhard Heydrich
In mei 1942 werd Heydrich in een hinderlaag gelokt toen hij vanuit Panenské Břežany naar Praag reed. Ruim een week later overleed hij aan zijn verwondingen. Als vergelding maakten de nazi's het dorp Lidice met de grond gelijk, arresteerden meer dan 13.000 mensen en doodden 5.000.

Fotoalbum reconstructie aanslag op Heydrich

Heydrichs vrouw Lina bleef in Panenské Břežany wonen en creëerde in de tuin een mini-concentratiekamp voor Joodse arbeiders. Ze was berucht omdat ze van dorpelingen eiste dat ze haar de Hitlergroet zouden brengen. Lina vluchtte in 1945 toen de nazi's verdreven werden.

Lees verder:
De moordaanslag op Heydrich en het verzet van de parachutisten
Museum in de Cyrillus en Methodiuskerk, de crypte waar de parachutisten zich schuilhielden

Volgend artikel: De massamoord in Lidice, een herdenkingspark en een herbouwd dorp

Vorig artikel: Operatie Anthopoid als muurschildering

foto's Marianne Crone

Tentoonstelling Misdaad en Straf

Tentoonstelling Misdaad en Straf

Horni zamek, nu museum