karelsbrug-praagpraag-karelsbrug-foto-dennis-faropraag-moldaupraag-karelsbrug-foto-dennis-faropraag-winter

Bohnice kerkhof: verlaten, verwilderd en mysterieus

Een verlaten en verwilderd kerkhof met één grafzerk waarop de naam nog duidelijk leesbaar is, Maria Tůma Reiter, gestorven in 1912. Een graf waar nog altijd grafkaarsjes branden en bloemen liggen. Nu meer dan honderd jaar later is de vraag: wie onderhoudt dit graf nog steeds? 

Praag_bohnice_kerkhof_praag_6.jpg

Begraafplaats-toeristen
Praag is een stad van begraafplaatsen. Er zijn er zo'n zeventig toegankelijk voor funerair toerisme en meer wanneer je crypten van kerken erbij optelt. De meest angstaanjagende is het Bohnice kerkhof dat onderdeel is van de Bohnice Psychiatrische Instelling vlak ernaast, tenminste wanneer je de bloedstollende verhalen die de ronde doen gelooft. De begraafplaats wordt al een halve eeuw niet meer gebruikt. Desalniettemin maakt de ijzingwekkende reputatie een bezoek aantrekkelijk. Het is een feit dat dit kerkhof verlaten is, de grafzerken overwoekert door klimop, de kapel een ruine en de namen op de grafstenen uitgewist door de tand des tijds behalve één. Waarom?

Praag_bohnice_kerkhof_praag_3.jpg

Het graf van Maria Tuma Reiter
Op slechts één grafzerk is een naam te lezen: Maria Tuma Reiter gestorven in april 1912, slechts 29 jaar oud. Het graf is onderhouden, er branden geregeld kaarsen en soms liggen er bloemen.

Wie was Maria Tuma Reiter?
In het dodenregister van de begraafplaats staat dat zij stierf aan longontsteking, met de aantekening "zij stierf plotseling". Hoewel zij begraven werd op de institutionele begraafplaats van het Bohnice Psychiatrisch Ziekenhuis, wijst niets erop dat zij hier patient was; ook omwonenden werden hier begraven. Zij woonde in 'bohnické koloni' dat zijn arbeidershuisjes met eigen (moes)tuinen die in de omgeving van de kliniek stonden. Ze was getrouwd met Antonín Tůma en had twee kinderen. Op haar grafsteen staat 'Unsere geliebte Mutter'. Het huidige Tsjechie maakte in die tijd deel uit van het Oostenrijks-Hongaarse Rijk en de voertaal was Duits.

Praag_bohnice_kerkhof_maria_tuma.jpg

Maria Tuma geboren Reiter: persoonlijke visie van de redacteur van Praag-Nu
Nadat in 1951 hier geen begrafenissen meer plaats vonden, werd het kerkhof beheerd door verschillende instanties. Er wordt algemeen aangenomen dat de begraafplaats toen ook niet meer verzorgd werd. Tot op de dag van vandaag is één graf onderhouden en de naam duidelijk leesbaar: Maria Tuma Reiter.

Maria's kinderen bleven naar alle waarschijnlijkheid voor het graf zorgen, zeker tot de jaren 1960, zij waren toen van middelbare leeftijd, en vermoedelijk hun kinderen tot de jaren 1980.

Het is zeer aannemelijk dat Maria katholiek was. In het Oostenrijk-Hongaarse rijk was zo'n 80% van de bevolking katholiek. Het is een rooms-katholieke traditie om op Allerzielen (2 november) de overledenen te herdenken. De nabestaanden brengen bloemen en zetten rouwkaarsen neer. In de voorafgaande week maken zij de grafzerk en het graf schoon, schilderen de letters bij, verwijderen onkruid en dorre bladeren. Maria's familieleden zullen dit ongetwijfeld ook gedaan hebben.

Op een gegeven moment waren haar familieleden te oud of waren gestorven. Een derde generatie woonde misschien niet meer in Praag en was ook niet meer geďnteresseerd in het graf en het onderhoud werd gestaakt. Maar haar naam bleef leesbaar want het duurt decennia voordat een inscriptie op een grafzerk verweerd is en onleesbaar geworden.

Niet alleen familieleden kwamen op Allerzielen en andere dagen naar de Bohnice begraafplaats, ook anderen voor wie het extra spannend was omdat het kerkhof de reputatie had spookachtig te zijn. Hoge bomen, overwoekerde graven en dichte struiken: de doden zouden zo kunnen opstaan uit hun graf. Volgens zeggen vonden er geregeld seances plaats. Het graf van Maria moet zeker opgevallen zijn. Dat kan een verklaring zijn voor de kaarsen bij haar grafzerk.

Vanaf 2000 onderhouden vrijwilligers het kerkhof en natuurlijk ook Maria's graf. Er worden, tegen betaling, rondleidingen gegeven over de begraafplaats. En wat is nou een betere marketing truc dan een mysterieus, goed onderhouden graf op een verlaten kerkhof?

Praag_bohnice_kerkhof_praag_5.jpg


Wie liggen hier nog meer begraven?
1. Patienten uit de psychiatrische kliniek
2. Soldaten uit de Eerste Wereldoorlog
3. Gavrilo Princip, de moordenaar van Franz Ferdinand, aartshertog van Oostenrijk
4. Pavlíček, vermeende moordenaar Otília Vranská
5. Familielid van Denis Thatcher
6. Gedenkstenen in de buitenmuur

1. Patienten uit de psychiatrische kliniek
Op de begraafplaats liggen patienten uit de kliniek en ook hun voortijdig overleden kinderen en de medewerkers van het psychiatrisch ziekenhuis. Ook vonden buurtbewoners hier hun laatste rustplaats.

2. Soldaten uit de Eerste Wereldoorlog
Italiaanse geesteszieke soldaten kwamen tijdens de Eerste Wereldoorlog naar Bohnice om verpleegd te worden. Ook een groot aantal Oostenrijks-Hongaarse soldaten met een oorlogstrauma kwamen voor behandeling naar het psychiatrisch ziekenhuis en vonden eeuwige rust op de institutionele begraafplaats.

3. Gavrilo Princip
Een theorie beweert dat hier het graf is van Gavrilo Princip. de moordenaar van aartshertog van Oostenrijk, Franz Ferdinand d'Este. Deze moord in 1914 was de aanleiding voor de Eerste Wereldoorlog. Deze Bosnisch-Servische activist stierf in 1918 in de gevangenis in Theresienstadt, het huidige Terezín, aan tuberculose en zou drie dagen later op de Bohnice-begraafplaats zijn begraven. Een geheime begrafenis om zo heldenverering te voorkomen.

4. Pavlíček, vermeende moordenaar Otília Vranská
Naar verluid zou hier ook begraven liggen sergeant Pavlíček de vermeende moordenaar van de prostituee Otília Vranská. Haar in tweeën gesneden lichaam werd gevonden in twee koffers met verschillende bestemmingen. Deze mysterieuze moord in het voormalige Tsjechoslowakije is nog steeds niet opgehelderd. Pavlíček heeft de moord nooit officieel bekend, maar heeft naar verluidt zijn vrienden in vertrouwen genomen. Later werd hij in het psychiatrische ziekenhuis van Bohnice opgenomen, waar hij uiteindelijk zelfmoord pleegde. De originele koffer is te zien in het politiemuseum in Praag. 

5. Familielid van Denis Thatcher
In 1996 bracht barones Margaret Thatcher (Britse premier van 1979 tot 1990) met haar echtgenoot, Denis Thatcher, een bezoek aan Praag en had een ontmoeting met de toenmalige Tsjechische premier, Václav Klaus. Er was geen sprake van een officieel gepland bezoek aan de begraafplaats van Bohnice, maar omwonenden begrepen dat er iets aan de hand was toen een stoet limousines arriveerde en de barones uitstapte. Grafdelvers openden een graf, een ring werd gebruikt als identificatie. De overblijfselen werden overgebracht naar Groot-Brittannië. Het zou gaan om een avontuurlijke voorouder van Denis Thatcher.

6. Gedenkstenen
Aan de binnenkant van de buitenmuur zijn een paar gedenkstenen ingemetseld.

Praag_bohnice_kerkhof_praag_7.jpg

De gedenksteen van Karl Tatzl (1882-1923)

'Hier ruht in Frieden unser innigstgeliebte sohn u. Bruder'
(Hier rust in vrede onze inniggeliefde zoon en broer)

De achternaam Tatzl komt vaak voor in Oostenrijk en de voornaam Karl wordt op zijn Duits gespeld (in het Tsjechisch is het Karel). De naam en het Duitse grafschrift zouden erop kunnen duiden dat Karl van Oostenrijkse afkomst was. Tot 1918 maakte de Tsjechische landen deel uit van het Oostenrijks-Hongaarse rijk met Duits als voertaal. Na het uitroepen van de Eerste Repubiek werd het Duits geleidelijk vervangen door het Tsjechisch. Karls grafschrift is in het Duits,  waarschijnlijk voelde hij zich geen Tsjech.

Praag_bohnice_kerkhof_praag__9.jpg

De gedenksteen van Antonin Lebr, de epitaaf is in het Tsjechisch. 

Nač své slze ronit máme že Tě na čas ztracíme, vzdyt se v nebi zas shlédáme a věčně s Tebou budeme.
Waarom zouden we onze tranen vergieten nu we je verloren hebben wanneer we je weer in de hemel zullen zien en voor eeuwig bij je zijn.

Deze Tsjechische tekst zou kunnen betekenen dat Antonin Lebr gestorven is na 1918, dus ten tijde van de Eerste Republiek toen het Tsjechisch de voertaal was.

Praag_bohnice_kerkhof_praag_2.jpg

Korte geschiedenis van de begraafplaats Bohnice
Het kerkhof ligt achter een gietijzeren hek dat op slot is, maar een zijdeurtje is open. Grote bomen maken het kerkhof duister, ook op een zonnige dag. Het golvende terrein is geheel overwoekerd met klimop en bulten tonen waar graven liggen. De meeste grafzerken zijn gestolen na de Fluwelen Revolutie in 1989, evenals de naamplaatjes, kruisen en metalen voorwerpen. Aan een buitenmuur zijn nog een paar gedenkstenen. De kapel is een ruine.

Bohnice kerkhof werd ingewijd in september 1909. De begraafplaats was onderdeel van het Psychiatrisch Ziekenhuis in Bohnice en in gebruik tot 1951, toen het communistisch regime iedere vorm van religie verbood. Op de eerste plaats was dit de begraafplaats voor patienten van de psychiatrische instelling, zo'n 80 per jaar. Maar hier liggen ook verpleegkundigen, nonnen, arbeiders uit de buurt en Italiaanse krijgsgevangen uit de Eerste Wereldoorlog die stierven aan typhus. In totaal zijn hier zo'n 4300 graven in een gebied dat 2,5 hectare beslaat, dwz. 5 voetbalvelden. De begraafplaats was niet groot, daarom werden de lichamen begraven in drie lagen boven elkaar.

Begrafenissen vonden in het algemeen plaats zonder ceremonie, families deden meestal geen aangifte van hun geesteszieke familieleden en de graven bleven zonder grafstenen. Doodskisten werden door de psychiatrische patienten gemaakt als onderdeel van hun ergotherapie en zij begroeven hun kameraden. Het bestuur van het instituut nummerde de graven met ijzeren platen en noteerde de namen in het register van overledenen.

Op 1 januari 1963 werd de begraafplaats overgedragen aan de dienst lijkbezorging van de stad Praag die de begraafplaats niet langer gebruikte en onderhield. Vervolgens behoorde het toe aan het Ministerie van Volksgezondheid en daarna aan het Bureau voor Staatseigendom. Na lange onderhandelingen kwam in 2018 de begraafplaats in handen van het district Praag 8 (waaronder de wijk Bohnice valt). De kapel wordt gerestaureerd, het aantal bomen verminderd maar de klimop blijft gehandhaafd om de 'enge' sfeer te behouden.

Praag_bohnice_kerkhof_praag_4.jpg

Bovennatuurlijke krachten
De begraafplaats heeft de reputatie van een plek waar mysterieuze dingen gebeuren, een plaats vol negatieve energie. Spirituele seances en duivelaanbidders legden hier contact met de doden met als (ideale) achtergrond de vervallen kerkhofkapel. Volgens zeggen vonden er in de jaren zeventig en tachtig van de twintigste eeuw satanische rituelen in plaats.

Klassieke spookverhalen doen de ronde. Bezoekers van het kerkhof zweren dat ze bij een nachtelijk bezoek vreemde geluiden hoorden, onverklaarbare lichten zagen en dat ze zich onprettig voelden. Natuurlijk staan de online discussies bol van de roddels over negatieve energie en onverklaarbare gebeurtenissen die met deze plek te maken hebben. Een antwoord krijg je alleen door zelf een bezoek te brengen.

Praag_bohnice_kerkhof_praag_8.jpg

Miloš Forman en Amadeus
De Bohnice Begraafplaats in Praag is gebruikt in de film Amadeus. De kapel, waarachter zich een mortuarium bevindt en een ondergrondse doorgang waar ongebluste kalk werd opgeslagen, gebruikt voor een snellere ontbinding van het lijk, trok ook de aandacht van de Amerikaanse regisseur Miloš Forman (Tsjech van geboorte). Hij filmde daar een scčne uit de film Amadeus waar Mozart in een massagraf wordt begraven.

Enge begraafplaatsen  in Europa
Bohnice kerkhof is de engste begraafplaats in Europa op de voet gevolgd door Highgate Cemetery in Londen waar bekende persone begraven liggen zoals Karl Marx en Geoge Michael. Bohnice heeft het mysterieuse graf van Maria Tuma, Highgate heeft een vampier. Lees hier het hele verhaal

Locatie en bereikbaarheid
Bohnice ligt ongeveer 8 km ten noorden van het centrum van Praag.

1. Neem metrolijn C naar metrostation Kobylisy, stap over op bus 177 richting Poliklinika Mazurska, stap uit bij halte Zhořelecká. 

Toon kaart met looproute van bushalte naar kerkhof

2. De Bohnice-wandeling is een wandeling met duidelijke aanwijzingen en wetenswaardigheden door de wijk Bohnice. Het omvat een bezoek aan de begraafplaats van Bohnice.

foto's Marianne Crone

Ook in de buurt
Dierenkerkhof Bohnice: tuin van onze trouwste vrienden  
Bohnice psychiatrisch ziekenhuis en park


Praag_bohnice_kerkhof_ingang.jpg

Reageer op dit artikel
Mail de redactie
Share dit artikel op Facebook!
Tweet dit artikel op Twitter!
Deel dit artikel!


Herfst in Praag

Wandeling door Praag, de prachtige hoofdstad van Tsjechië. Beelden van bezienswaardigheden als de Karelsbrug en de St.Vitus-kathedraal.