mucha slavisch epos waar te zien

Slavisch Epos van Alfons Mucha: waar te zien?

Het Slavisch Epos van Alfons Mucha is een cyclus van twintig imposante schilderijen waarvoor hij zich liet inspireren door de Slavische mythologie en de geschiedenis van het Tsjechische volk. Het grootste schilderij is ruim zes bij acht meter. Mucha (1860-1939) is vooral beroemd om zijn illustraties voor posters en tijdschriften in Art Nouveau stijl. Toch lag zijn passie ergens anders: het Slavisch Epos waaraan hij bijna twintig jaar werkte.

Lange tijd was er een juridische strijd gaande waar de schilderijen tentoongesteld zouden worden. Zowel Praag als Moravský Krumlov in Zuid-Moravia beweren dat Mucha's kunstwerk hen toekomt. Aan dit getouwtrek is nu een eind gekomen. Het Slavisch Epos krijgt een nieuw onderdak in het Savarin Paleis in Praag.

Schilderij 1: De Slaven in hun oorspronkelijke vaderland
In de vijfde eeuw worden Slavische stammen geteisterd door Germaanse milities. Een echtpaar verstopt zich in een bos terwijl hun dorp wordt platgebrand. Boven dit tafreel zweeft een heidende priester en met aan weerszijde twee allegorische personen Vrede en Oorlog. De boodschap is: het is mogelijk te vechten voor vrijheid.

Wat is het Slavisch Epos?
Het Slavisch Epos is een reeks van twintig immens grote schilderijen met als thema 'het Slavische Volk en zijn beschaving'. Met dit kunstwerk creërde Mucha 'een epos voor alle Slavische volkeren' en waarin hij toonde 'vreugde en verdriet' van zijn eigen land en van alle andere landen met een Slavische bevolking. Ieder schilderij belicht een gebeurtenis uit het Slavisch verleden. Tien schilderijen tonen details uit de Tsjechische geschiedenis en de overige tien historische gebeurtenissen uit andere Slavische regio's. Het eerste doek heeft als titel 'De Slaven in hun oorspronkelijke vaderland' en het laatste schilderij in de reeks is 'De apotheose van de Slaven', de triomfantelijke overwinning van alle Slaven die in 1918 een eigen thuisland kregen.

Schilderij 20: Apotheose van de Slaven
In dit laatste doek verenigde Mucha alle thema's van de negentien andere schilderijen en voegde eigentijdse details toe. Linksonder zijn twee soldaten, te herkennen aan hun helm, die veilig terugkeerden uit de loopgraven en de Eerste Wereldoorlog. Ze worden welkom geheten door met takken zwaaiende jongeren. Toen in 1918 het Oostenrijks-Hongaarse rijk ineenstortte, werden veel Slavische landen onafhankelijk. De personen in het midden vertegenwoordigen de Slavische volkeren die een nieuw, onafhankelijk tijdperk ingaan, begeleid door een Christusfiguur achter hen.

Slavisch epos en nationalisme
Eind negentiende eeuw vroeg de Oostenrijks-Hongaarse regering aan Mucha om een ontwerp te maken voor het paviljoen van Bosnië-Herzegovina op de Wereldtentoonstelling in Parijs van 1900. Om deze opdracht voor te bereiden reisde Mucha door de Balkan en bestudeerde de geschiedenis van de Slavische bevolking. Dit inspireerde hem tot het schilderen van het Slavisch epos. Het is niet meer dan logisch dat Mucha inspiratie vond in de eigen geschiedenis. Hij werd geboren in Moravie dat behoorde tot het Habsburgse rijk, dat echter begint uiteen te vallen onder de druk van het opkomende nationalisme van verschillende etnische groepen. Het jaar vóór de geboorte van Mucha werden de nationalistische ambities van het hele rijk aangemoedigd met de nederlaag van het Oostenrijkse leger in Lombardije, gevolgd door de eenwording van Italië. Gedurende de eerste tien jaar van Mucha's leven komt het Tsjechische nationalisme tot uiting in de muzikale gedichten van Bedrich Smetana getiteld Má Vlast (mijn vaderland), en ook in de opera Dalibor.

Mucha tentoongesteld Praag in 2012

Slavisch epos tentoonstelling
Het Slavische epos werd voor het eerst tentoongesteld in het Klemetinum in Praag in 1919. In 1933 werden de doeken bewaard in het depot en in de Tweede Wereldoorlog lagen ze onder een berg kolen verborgen voor de Duitsers. Van 1963 tot 2012 waren ze gehuisvest in het kasteel in Moravsky Krumlov. Dit was niet de ideale plaats voor een kostbaar kunstwerk. Het dak lekte, de muren waren vochtig en het kasteel was hard toe aan een opknapbeurt. In 2012 werd het werk overgebracht naar Praag waar het tentoongesteld werd in het Museum voor Hedendaagse kunst in het Veletrizni-paleis. In 2018 verhuisden ze naar het Gemeenschapshuis in Praag en waren daar tot begin 2019 te zien. In 2019 gingen de schilderijen weer terug naar het inmiddels gerestaureerde kasteel in Moravsky Krumlov.

Mucha aan het werk

Slavisch epos permanent in Praag of Moravsky Krumlov?
Charles Crane, Mucha's Amerikaanse beschermheer, vervulde een belangrijke rol in het tot stand komen van de schilderijen. De Amerikaan bood hem 100.000 dollar om daadwerkelijk het epos te schilderen. Toen de doeken af waren, werden ze overhandigd aan de Stad Praag. In een overeenkomst tussen Mucha en Charles Crane was bepaald dat de werken aan de stad Praag zouden worden geschonken op voorwaarde dat de stad een paviljoen zou bouwen om ze te huisvesten. Nu het Savarin Paleis verbouwd wordt als tentoonstellingzaal voor de twintig schilderijen, is aan deze voorwaarde voldaan. Moravský Krumlov claimde het werk omdat het vanaf 1963 daar in het kasteel te zien was. Bovendien waren zij van mening dat als zij zich er niet over ontfermt het werk hadden ontfermt, de doeken waarchijnlijk niet meer zouden bestaan. De kern van het juridisch geschil was: wat waren de voorwaarden voor het geschenk en waren deze opgesteld door Crane of door Mucha?

Slavisch Epos weer in Praag
Het Slavisch Epos werd sinds juli 2021 voor tenminste vijf jaar tentoongesteld in het kasteel van Moravsky Krumlov, daarna gaan de doeken terug naar Praag. In 2022 heeft de stad Praag een overeenkomst getekend om het Savarin Paleis te renoveren. De twintig grote schilderijen waaruit het Slavisch Epos bestaat, zullen tentoongesteld worden in dit stadspaleis. Hiermee is er een eind gekomen aan het eigendomsgeschil met John Mucha, de kleinzoon van de kunstenaar Alfons Mucha.

Adres: Savarin Paleis, Na Prikope 10, Nove Mesto, Praag

Lees verder
Mucha Museum

De laatste dagen van Jan Amos Komensky in Naarden
In 1619 zette de Rooms-Duitse Keizer Ferdinand II militaire macht in om in Bohemen het Katholicisme in te voeren. Aan de inwoners werd de keuze gegeven of zich te bekeren of in ballingschap te leven. Velen kozen voor het laatste.
Dit schilderij toont Jan Amos Komensky, pedagoog en filisoof, die wij kennen als Comenius, zittende in een stoel bij het Naardermeer. De lantaren is het lichtpuntje dat Komensky's volgelingen de hoop biedt om naar hun vaderland terug te keren.

De Bulgaarse tsaar Simeon
Toen de volgelingen van Methodius uit Moravië werden verdreven, nodigde tsaar Simeon (zittend in het midden van het schilderij) hen uit om naar zijn Bulgaarse koninkrijk te komen om door te gaan met het vertalen van christelijke teksten. Samen met zijn broer Cyrillus, bracht Methodius het Christendom naar het Slavische becolking. Beiden waren geboren in Thessaloniki en staan bekend als de Apostelen van de Slaven. Op dit schilderij kijken leden van Simeons hofhouding vanaf de zijkant toe hoe Moravische vertalers de koninklijke residentie overrompelen, terwijl Simeon hartstochtelijk debatteert.

Na de slag om Grunwald
Tijdens de middeleeuwen vielen de Christelijke Teutonen regelmatig heidens Slavisch grondgebied in Noordoost-Europa binnen. Bij de slag om Grunwald in 1410 zegevierden de Slavische stammen (uit het huidige Litouwen en Polen) over de Teutonen. Dit schilderij toont de triomfantelijke maar geschokte Poolse koning Wladyslaw die de gevolgen van de strijd in ogenschouw neemt.

De kroning van de Servische tsaar Stepan Dusan
Meisjes in met bloemenkransen op hun hoofd en gekleed in traditionele dracht lopen mee in de kronings-processie in Skopje van de de Servische Tsaar Stephan Dusan die gekroond en gekleed in wit en goud in het midden loopt. Dusan had het grondgebied van Slaven in het zuiden van Europa sterk uitgebreid en ook vaardigde hij een reeks wetten uit die als grondwet dienden.

Jan Hus predikt in de Bethlehem kapel in Praag
Jan Hus, prediker en criticus van de Katholieke Kerk, wist de menigte te boeien met zijn preken mede omdat hij er bewust voor koos om in het Tsjechisch te spreken. Hus was kritisch op de misstanden binnen de Katholieke Kerk: de handel in relieken en aflaten, en de corruptie. Beschuldigd van ketterij eindigde hij op de brandstapel.

De belegering van Szigetvar
De belegering van Szigetvar door Ottomaamse troepen. De Kroaat Nikola IV Zrinski en zijn leger verdedigen de stad maar uiteindelijke veroveren de Turken de stad en slachten de inwoners af. De strijd was niet geheel tevergeefs omdat het de komst van de Islam naar Europa vertraagde.

Heilige berg Athos
De berg Athos is een heilig schiereiland in noord-oost van Griekenland met uitsluitend kloosters en monniken. In de middeleeuwen stond het onder Servisch bestuur en had grote betekenis voor de Slavische bevolking. Mucha bracht hier enige tijd door. Op het schilderij brengen een aantal Russiche pelgrims die hulde aan aan de kloosters op het schiereiland. Engelen houden de wacht boven de vermoeide reizigers.

foto's Wiki Commons