nerudova straat gevelstenen en jan neruda

Barokke architectuur in Nerudova straat

In de Nerudova-straat en Uvoz-straat in Praag prijken barokke paleizen naast herenhuizen, waar vroeger de gegoede burgerij van Praag woonde. Nu zijn er in deze straat veel restaurants, een enkele winkel, hotels en overheidsgebouwen. Het is ongetwijfeld één van de mooiste straten van Praag. De straat begint bij het Strahov klooster en bibliotheek en gaat via het Malostranske plein naar de Karelsbrug.

Nerudovastraat 42, in de Twee Zonnen

De Nerudova straat loopt vrij steil naar boven en hoe hoger je komt des te mooier wordt het uitzicht op de Petrin heuvel. Toch is het aan te bevelen van boven naar beneden te lopen want dat is minder vermoeiend. Overal in de straat zijn mooie details te zien: met barokke elementen versierde gevels tot interessante gevelstenen. De straat is onderdeel van de Koninklijke Route, de kroningsroute die de Koningen van Bohemen volgden op weg naar de Sint-Vituskathedraal om daar gekroond te worden.

Nerudova Straat en Jan Neruda
Nerudova-straat is één van de oudste straten in Praag en ligt in Mala Strana. Deze wijk werd gebouwd door koning Premysl Ottokar II in 1267. Na de grote brand van Praag in 1541 veranderde het uiterlijk van deze wijk dramatisch. Veel huizen gingen verloren maar de gotische gewelven bleven. Nieuwe huizen gebruikten deze gewelven als fundering. De architectuur in de Nerudova straat is een mengeling van renaissance en barokke bouwkunst en vrijwel alle huizen hebben een gotische kelder.

De oorspronkelijke naam van de straat was Ostruhova. In 1895 veranderde de straatnaam in Nerudova. De straat is vernoemd naar de Tsjechische dichter en journalist Jan Neruda die korte verhalen schreef over deze wijk in Praag. Tussen 1849 en 1857 woonde hij in het huis 'in de twee zonnen' (no 42), met misschien wel de mooiste gevelsteen in deze straat. Later na de dood van zijn vader woonde de schrijver 'in de drie adelaars' (no 41).

Uvoz straat 24, in de Stenen Zuil

Gevelstenen en huisnummers
Huisnummers zijn een betrekkelijke recente uitvinding. Aanvankelijk droegen de huizen een gevelsteen die het beroep of de naam van de bewoner toonde. Het huis 'in de drie violen' is op nummer 12. Omstreeks 1700 woonde hier woonde een vioolbouwer. In geen andere straat in Praag zijn er zoveel gevelstenen te zien als in de Nerudova straat.

Misschien lijken gevelstenen niet erg efficient om een huis in een straat te vinden. De huidige huisnummers in Praag, kunnen voor problemen zorgen. Misschien is het je opgevallen dat in een Praags adres er altijd twee huisnummers worden vermeld. Het postadres van de Italiaanse ambassade is: Nerudova 214/20. Moet je nu naar nummer 214 of naar nummer 20? Het eerste nummer wordt aangegeven met een rood bord en is het kadasternummer. Het tweede nummer is een blauw bord en is het huisnummer.

Huisnummers en Keizerin Maria Theresia
Napoleon Bonaparte was de 'uitvinder' van huisnummers in Europa. Tot omstreeks 1800 toonde een gevelsteen met een symbool erop het huis waar iemand woonde. Napoleon introduceerde huisnummers en straatnamen en maakte een einde aan de verwarring waar iemand precies woonde. Praag was vooruitstrevend en kent al huisnummers sinds 1770. Ze werden verplicht gesteld door Keizerin Maria Theresia van Oostenrijk. Ze behoorde tot het Huis Habsburg dat een groot deel van Europa regeerde, ook Bohemen en Praag. Zij voorzag elk huis van twee nummers: een kadastraalnummer en persoonlijk huisnummer. Soldaten gingen van huis tot huis om aan ieder bestaand gebouw deze twee nummers toe te kennen. Alle nieuwbouw was verplicht de twee nummers te hebben.

Nerudova-straat 42, in de Twee Zonnen

Kleurrijke huistekens en Rudolf II
De oorsprong van de Praagse huistekens gaat terug tot de middeleeuwen. Het doel was niet alleen om een huis te verfraaien, maar ook om de oriëntatie te verbeteren: er waren toen nog geen huisnummers. De huissymbolen zijn meestal kleurrijke sculpturen of fresco's op de gevel van het gebouw, die dieren, figuren of verschillende objecten voorstellen. Tijdens het bewind van Rudolf II (1552-1612) was Praag geobsedeerd door alchemie en de zoektocht naar de Steen der Wijzen. Dit mysterieuze materiaal zou niet alleen basismetalen in goud veranderen, het zou ook een levenselixer zijn, dat eeuwige jeugd en genezing van alle ziekten schenkt. Het is daarom geen verrassing dat een groot aantal huistekens en gevelstenen verwijzen naar alchemie.

GEVELSTENEN EN HUISTEKENS IN DE NERUDOVA-STRAAT

Nerudova 2: in de Kater
Een huis met mooi gestucte elementen en een prachtig portaal in renaissancestijl. Drink een biertje in deze stamkroeg van de schrijver Bohumil Hrabal en de cineast Milos Forman.

Nerudova 4: in het gouden Anker
Oorspronkelijk waren hier twee gotische huizen gescheiden door een smal steegje. In de achttiende eeuw is het pand herbouwd in renaissance- en barok- stijl. Het linkerhuis heeft op de gevel een stenen buste van St. Johannes Nepomuk en siervazen. Boven de ingang staat een inscriptie 'Papírna'. Tot in de 19e eeuw was hier een bekende kantoorboekhandel gevestigd.

Nerudova 5: Morzin Paleis
Nu is dit de Roemeense ambassade. Vier huizen die op deze plaats stonden zijn in het paleis geincorporeerd. Het balkon wordt gedragen door twee Moren en de poorten zijn versierd met beelden die dag en nacht symboliseren. De standbeelden op de dakgevel beelden de vier windstreken uit. Volgens een legende komen de beelden van de Moren 's nachts tot leven en dwalen ze door Praag.

Nerudova 6, in de Rode Adelaar
Het huis in de Rode Adelaar is een prachtig voorbeeld van achttiende-eeuwse rococo. Boven een raam op de eerste verdieping is een cartouche van een heuvel met daarop een adelaar met fladderende vleugels en die zo zijn dominantie toont. De adelaar is het symbool van wedergeboorte, evenals de feniks herrijst hij uit as. Wedergeboorte was een essentieel onderdeel van de alchemie en het huisteken duidt op magie die waarschijnlijk in dit huis plaatsvond.

Nerudova 11, in het Rode Lam
Een neo-barok huis gebouwd aan het einde van de 19e eeuw. Boven de deuropening staat een rood lam dat over groen gras loopt. Lammeren symboliseren onschuld en worden vaak geassocieerd met het Lam Gods. Rood is de kleur van het bloed van Christus. Boven het raam op de tweede verdieping is een fresco met een voorstelling van de Heilge Maria.

Nerudova 12: In de Drie Violen
Dit huis dat dateert uit de renaissance-tijd en dat kun je zien aan de ingang, het heeft gothische fundamenten. In de achttiende eeuw is het verbouwd toen de vioolbouwer Edlinger hier ging wonen en die ook de gevelsteen toevoegde. Nu is het hotel-pension Dum U tri houslicek met restaurant.

Nerudova 14, Valkounsky Huis
Boven de ingang een relief van een Medusa, een hoofd omringd door gouden slangen. Het oorspronkelijke huis werd verwoest in de grote brand van 1541 en daarna herbouwd. Begin zeventiende eeuw kwam Bohuchval Valkoun hier wonen, vandaar de naam. In de achttiende eeuw kocht een goudsmid het huis en voegde de gevelsteen toe. In de alchemie symboliseert een slang wedergeboorte.

Nerudova 16: In de Gouden Beker
De gevelsteen is een reliëf van een gouden beker, hetgeen betekent dat hier een goudsmid woonde.

Nerudova 18: Heilige Johannes Nepomuk
Zoals de meeste huizen in Nerudova gebouwd in de zestiende eeuw in renaissance-stijl. Het standbeeld van de heilige Florian, de stenen vazen en de dakkapellen werden in de zeventiende en achttiende eeuw toegevoegd. Op de muur ter hoogte van de eerste verdieping zijn restanten van sgraffito zichtbaar. Op de sluitsteen boven het portaal staat een reliëf van Johannes van Nepomuk.

Nerudova-straat 20, Thun Hohenstein Kolovrat Paleis

Nerudova 20: Thun Hohenstein Kolovrat Paleis
Dit paleis is nu de Italiaanse ambassade. Het indrukwekkende portaal is versierd met twee heraldische adelaars uit het familiewapen van de familie Kolovrat. Aan de zijkanten van de hoofdingang zijn twee kleinere toegangspoorten. In de eerste helft van de 19e eeuw was het paleis de ontmoetingsplek van de pro-Tsjechische adel. Hier was de Thun-salon gevestigd waar Praagse kunstenaars met hun klanten afspraken.

Nerudova 25, De Ezel in de Wieg
Het huis op nummer 25 is waar de alchemist Edward Kelley woonde. Het huis is van oorsprong een gotische woning maar met een renaissance en barokke gevel. Boven de deuropening was ooit een prachtig fresco van de geboorte van Jezus, maar het is in de loop van de tijd sterk vervaagd. Alleen de ezel en het wiegje zijn nog zichtbaar.

Nerudova 26, in de Steenarend
Het huisteken is een adelaar met gesloten vleugels en dat is niet erg gebruikelijk. Dit symboliseert restrictie, vastgebonden zijn. Misschien is dit een subtiele boodschap van de eigenaar dat hij ergens aan vastgebonden was en zijn vleugels niet mocht uitslaan om vrij te zijn.

Nerudova 27, in de Gouden Sleutel
Het huisteken is een rijkelijk versierde gouden sleutel in een barokke cartouche. Er wordt algemeen verondersteld dat sleutels verlichting vertegenwoordigen, en gouden sleutels vertegenwoordigen de kracht waarmee iemand het eeuwige leven waardig kan zijn. Dit teken kan verwijzen naar de Steen der Wijzen, een legendarische alchemistische substantie die gewone metalen in edelmetalen veranderde, met name in goud. De Steen werd tevens beschouwd als heelmiddel bij alle kwalen en verlengde het leven.

Nerudova 28: in het Gouden Rad
Dit huis heeft een weelderige barokke gevel en staat op de plaats van een gracht die de Burchtwijk scheidde van de het gebied van de Burcht van Praag.

Nerudova 33: Bretfeld Paleis
Dit gebouw rust niet op een gotisch keldergewelf maar is gebouwd in de achttiende eeuw voor de graaf Bretfeld-Chlumcansky. Het paleis was zeer in trek bij de Praagse aristocratie vanwege de grote bals. Ook Mozart en Casanova waren hier te gast.

Nerudova 34, in het Gouden Hoefijzer
Het huis is lichtblauw met donkerblauwe raamomlijstingen. Boven de deuropening is een cartouche met het portret van een heilige Wenceslas op een paard. Net onder de cartouche hangt een gouden hoefijzer. Kijk goed naar het huisteken en je ziet een miniatuur gouden hoefijzer dat uitsteekt. De ruiter is chique gekleed en zijn paard is goed verzorgd. Men veronderstelt dat het een reclame was voor de smeden die in de Nerudova-straat werkten. Het verwijst ook naar het Tsjechisch gezegde: hij die zijn paard goed schoeit, komt veilig aan.

Nerudova 39: in de Witte knolraap
Dit huis dankt zijn naam aan een vroegere eigenaar die groente kweekte in Strahov Abdij.

Neurdova 43, in de Groene Kreeft
Een groene kreeft als huisteken is een verrassing vanwege zijn kleur. De kreeft is het symbool van metamorfose omdat het zijn huid afwerpt om te groeien. De kreeft is het symbool van emotionele groei: we moeten dingen achter ons laten om zelf te kunnen groeien.

Nerudova 42: in de Twee Zonnen
De Tsjechische dichter Jan Neruda bracht een groot deel van zijn leven door in dit huis. De zonnen zijn goud geverfd en op elk staat een gezicht afgebeeld. De gezichten kijken in tegengestelde richting en houden de straat in de gaten. Daaronder staan de letters "IHS", het monogram van Jezus en vlak eronder een vurig hart. In de alchemie staat de zon voor perfectie. Alchemisten streefden ernaar om onedele metalen in goud te veranderen. Ze waren geobsedeerd door goud omdat ze dachten dat het een middel was om de schittering van de zon te imiteren.

Nerudova 49, in de Witte Zwaan
Een gotisch huis met een barokke gevel. Boven de deur een reliëf van een witte zwaan. Zwanen zijn misschien wel een van de meest voorkomende symbolen voor puurheid. In de alchemie vertegenwoordigen zwart en wit, goed en kwaad, of zondig en puur. De alchemist verandert ruw, donker materiaal in een puur witte vorm. Zo ook de zondaar die van zondig naar vroom gaat. Het resultaat is prachtige witte zwaan.

Nerudova 51, in het Kleine Groene Hert
Het hert op het huisteken boven de deur is al lang niet meer groen. Het is een middeleeuws huis maar dat is aan de buitenkant door verbouwingen en aanpassingen niet meer te zien. Ook dit huisteken verwijst naar de alchemie. De laatste fase in het proces van het veranderen van onedele metalen in goud werd gesymboliseerd door een hert. Herten vertegenwoordigen mannelijkheid en eenhoorns vrouwelijkheid. Wanneer zij samenkomen symboliseert dit de laatste stap in het creëren van de steen der wijzen.

NAAMSVERANDERING VAN NERUDOVA-STRAAT IN UVOZ-STRAAT
Ongeveer halverwege de straat, wanneer er geen bebouwing meer is aan de linkerkant, verandert de straatnaam in Uvoz. In deze straat zijn de huizen even mooi als in de Nerudova-straat ook hier hebben de meeste huizen huistekens.

Úvoz 4, in de Drie Rode Rozen
Tussen de ramen op de eerste verdieping is een verbleekte fresco van de Madonna ingelijst in een prachtig cartouche met onderaan drie rode rozen. De roos staat symbool voor de Maagd Maria want een van aanroepingen uit de litanie van de H. Maagd luidt 'Mystieke Roos'. Wanneer je goed naar de rozen kijkt, zie je dat ze geen doornen hebben. Pas toen Adam en Eva zondigden in de Hof van Eden, kregen de rozen doornen.

Úvoz 6, in de Drie Bijlen
Boven de ingangspoort in een cartouche het huissymbool voorstellende twee met elkaar verweven bijlen, het symbool van het timmermansgilde. Ooit heeft hier een hoftimmerman gewoond.

Úvoz 14, in de Drie Harten
Boven de ramen op de eerste verdieping bevindt zich het huisteken: drie harten die een driehoek vormen. Ze hebben zowel een seculiere als een spirituele betekenis. Het spirituele getal drie vertegenwoordigt de heilige drie-eenheid; de vader, zoon en heilige geest. De achtergrond lijkt op vuur en is zo een afbeelding van het Heilig Hart, het goddelijke licht. De seculiere betekenis is de liefdesdriehoek: twee mannen vechten om een vrouw, of andersom.

Úvoz 22, in het Huis van de Spiegel
Boven het raam op de eeste verdieping een reliëf van een Madonna die het kindje Jezus vasthoudt. Ze is omgeven door een prachtige gestucte lijst bedekt met bladgoud. De spiegel is symbolisch. Het Kindje Jezus houdt in zijn hand de 'Weegschaal der Rechtvaardigheid'. Een ieder ziet zichzelf door de ogen van God, zoals in een spiegel, een ieder moet leven volgens Gods geboden.

Úvoz 24, in de Stenen Zuil
In dit roze huis dat dateert uit de zeventiende eeuw woonde de Tsjechische schilder Kristian Luna. Hij voegde aan de gevel een stenen zuil toe met daarop een beeldje van de Maagd Maria. Eigenlijk is de zuil heelmaal niet van steen maar hout met daarover stucwerk. De zuil is een miniatuurversie van de de Mariazuil op het Oudestadsplein die onlangs teruggeplaats nadat hij in 1918 werd neergehaald. Op de tweede verdieping aan beide weerszijden staan twee stenen bustes. De ene stelt een vrouw met het woord 'luna' of maan eronder gegraveerd. De andere is een man met woord 'sol' of de zon eronder. Beide bustes zijn in tegenovergestelde richtingen. Wanneer de een in de schaduw staat, staat de ander in het licht en andersom.

Dit is slechts een selectie van de huizen met gevelstenen in de Nerudova straat en de Uvoz straat. Bekijk de huizen en gevelstenen op je gemak. Dit is één van de mooiste straten in Praag. Geen enkele andere straat in Praag biedt zo'n concentratie van historische paleizen en huizen.

Lees verder:
Het raadsel van de Praagse huisnummers
City walk Koninklijke Route Praag