praag-moldaupraag-karelsbrug-foto-dennis-farokarelsbrug-praagpraag-karelsbrug-foto-dennis-faropraag-winter

Tsjechische grammtica in een notendop

Waarom is Tsjechisch zo moeilijk? Dat komt omdat de Tsjechische grammatica vrij ingewikkeld is. Daarom heb je een beknopte Tsjechische grammatica nodig om Tsjechische  zinsconstructies te begrijpen. Met woordjes en zinnen uit je hoofd leren, kom je niet zo ver. Een biertje bestellen gaat nog wel: pivo prosím (bier, graag). Maar wil je een halve liter, dan wordt het wat ingewikkelder. Klein is in het Tsjechisch malý. Dus je vraagt: malý pivo, prosím. Even later wordt de bierpul op je tafel gezet met de woorden: malé pivo. Malý – malé? Wat is het verschil, vraag je je af. Hier komt een beetje grammatica kennis om de hoek kijken.

Praag_tsjechische_mini_grammatica.jpg
 
De tuin is open tot 21.30 uur. met een hond alleen aan de lijn, dank je wel

Waarom is Tsjechische grammatica leren (een beetje) moeilijk?
Tsjechische grammatica kent een grote verscheidenheid aan naamvallen en uitgangen en dat maakt de taal ingewikkeld. Daarbij komt dat een zelfstandig naamwoord en bijvoegelijk naamwoord mannelijk, vrouwelijk of onzijdig kan zijn en dat met de 7 naamvallen maakt Tsjechisch een complexe taal. Om het nog wat ingewikkelder te maken zijn mannelijke zelfstandige naamwoorden onderverdeeld in 'levend' - muž (man), učitel (leraar), en 'niet-levend' – týden (week), dům (huis) en welke verbuiging te gebruiken, hangt af van de laatste letter van het woord.

Mannelijk, vrouwelijk of onzijdig zelfstandig naamwoord?
Mannelijk – eindigt op een medeklinker
Vrouwelijk – eindigt op a en e
Onzijdig – eindigt op o en í

Dit is een handige algemene regel en makkelijk te onthouden. Er zijn uitzonderingen op deze regel en het geslacht van een aantal woorden moet je dan per woord onthouden.

Mannelijk: muž, kluk, dům, stůl (man, jongen,huis, tafel)
Vrouwelijk: žena, kniha, voda, dívka (vrouw, boek, water, meisje)
Onzijdig: slovo, okno, nádraží, příjmení (woord, raam, station, achternaam)

Hoe herken je een bijvoegelijk naamwoord
De meeste bijvoegelijke naamwoorden eindigen op ý - á - é

Mannelijk: malý dům (klein huis)
Vrouwelijk: malá strana (kleine zijde)
Onzijdig: malé okno (klein raam)

Bijvoegelijke naamwoorden eindigend op ní (voor man vr onz) zijn afgeleid van een zelfstandig naamwoord of van niet-slavische oorprong

Afgeleid van een zelfstandig naamwoord
Národ – národní: natie – nationaal, den – denní: dag – dagelijks

Van niet Slavische oorsprong
Originálni (origineel), idealní (ideaal), ilegální (illegaal)

Alle bijvoegelijke naamwoorden eindigen op een lange klinker (dus met een accent op de klinker)

7 naamvallen en daarom is Tsjechische grammatica moeilijk

1. nominatief – onderwerp
2. genitief – van (bezit) en na voorzetsels zoals: bez (zonder) do (naar, tot), od (vanaf), z (uit, vanuit), vedle (naast).
3. datief: meewerkend voorwerp en na voorzetsels zoals: k (naar, tot aan), proti (tegen)
4. accusatief – lijdend voorwerp en na voorzetsels zoals: na (naar), přes (over), za (voor)
5. vocatief – aanspreekvorm
6. locatief – de plaats waar en na de voorzetsels zoals na (op), po (na), ve / v in
7. instrumentalis – waarmee of de manier waarop en na voorzetsels zoals nad (boven), pod (onder),
před (voor), s / se (met)

Praag_grammatica_tsjechisch.jpg


Werkwoorden
Er zijn vijf groepen werkwoorden

1. eindigt op: at - át
2. eindigt op: ovat –ýt, -ít,
3. eindigt op: it –et, -ět,
4. eindigt op: -out - ci
5. onregelmatige werkwoorden

De vervoegingen verschillen bij iedere groep.

Het persoonlijk voornaamwoord als onderwerp (ik, jij etc) wordt weggelaten omdat de uitgang van het werkwoord de persoon laat zien.

(já) kupuji – ik koop, (ty) kupuješ – jij koopt, (on/ona/ono) kupuje - (hij, zij, het) koopt
(my) kupujeme – wij kopen, (vy) kupujete – jullie kopen, (oni/ony/ona) kupují – zij kopen

Het voorvoegsel 'ne' maakt een werkwoord ontkennend: nekupuji (ik koop niet), nejsem (ik ben niet), nemám (ik heb niet).

Onregelmatig zijn být (zijn) en mít  (hebben)
být: jsem (ik ben), jsi (jij bent), je (hij, zij, het is), jsme (wij zijn), jste (jullie zijn), jsou (zij zijn)
mít: mám (ik heb), máš (jij hebt), má (hij, zij het heeft), máme (wij hebben), máte (jullie hebben), mají (zij hebben)

Aspect van het werkwoord
Het Tsjechisch maakt een onderscheid of een handeling voltooid (perfectief) is of nog aan de gang is (imperfectief). Dit verschijnsel kent het Nederlands niet. Dit betekent dat bijna elk werkwoord twee vormen heeft kopen: kupovat en koupit.

kupovat – aan het kopen zijn, de handeling is nog aan de gang, is onvoltooid
koupit – iets kopen en het dan bezitten, de handeling is voltooid

Het aspect wordt aangeven door twee verschillende vormen van het werkwoord (koupit / kupovat) of met het voorvoegsel: do, na, po, u, vy, roz

Kopen: koupit (voltooid aspect) en kupovat (onvoltooid aspect)
Begrijpen: porozumět (voltooid aspect) en rozumět (onvoltooid aspect)
Danken: poděkovat (voltooid aspect) en děkovat (onvoltooid aspect)

In de tegenwoordige tijd worden alleen de onvoltooide werkwoordsvorm gebruikt.

Verleden tijd
De verleden tijd bestaat uit een voltooid deelwoord gevolgd door de tegenwoordige tijd van být. Het verleden deelwoord wordt gevormd door de 't' van de infinitief te vervangen door een 'l' (koupit – koupil)

Koupil jsem (voltooid aspect), kupoval jsem (onvoltooid aspect) betekent zowel ik kocht, ik heb gekocht als ik had gekocht. Er is onderscheid tussen een mannelijke en vrouwelijke vorm.

Mannelijk (voltooide aspect)
Koupil jsem (ik kocht), koupil jsi (jij kocht), koupil (hij kocht), koupili jsme (wij kochten), koupili jsi (jullie kochten), koupili (zij kochten)

Vrouwelijk (voltooid aspect)
Koupila jsem (ik kocht), koupila jsi (jij kocht), koupila (hij kocht), koupili jsme (wij kochten), koupila jsi (jullie kochten), koupily (zij kochten)

Toekomende tijd
De toekomende tijd bestaat uit een vorm van budu gevolgd door een infinitief (alleen onvoltooid aspect)

Budu kupovat, (ik zal kopen), budeš kupovat (jij zult kopen), bude  kupovat (hij zal kopen), budeme  kupovat (wij zullen kopen), budete kupovat (jullie zullen kopen) budou kupovat (zij zullen kopen).

Leerboek Tsjechisch
Het internet biedt een scala aan mogelijkheden om Tsjechisch te leren voa apps en youTube filmpjes, vrijwel altijd via het Engels.

Een echt 'boek van papier' met uitleg van grammatica, oefeningen en leesteksten in het Nederlands:

Tsjechisch voor Beginners
M. van Duijkeren-Habrová
ISBN: 9789490207014

Leer Tsjechsich en geef niet op!
Bez práce nejsou koláče. Niets gaat zonder moeite (letterlijk: zonder werk geen taart)

Lees verder Apps om Tsjechisch te leren   Praag_tsjechische_grammatica_kolachy.jpg
   Kolacky

Reageer op dit artikel
Mail de redactie
Share dit artikel op Facebook!
Tweet dit artikel op Twitter!
Deel dit artikel!


Herfst in Praag

Wandeling door Praag, de prachtige hoofdstad van Tsjechië. Beelden van bezienswaardigheden als de Karelsbrug en de St.Vitus-kathedraal.