tomas bata schoenen en batadorp

Tomas Bata schoenen en Batadorp

Tomas Bata en schoenen gaan hand in hand. De Bata Flagship Store in Praag op het Wenceslasplein is veruit de grootste schoenenwinkel in de stad en biedt vijf verdiepingen vol puur winkelplezier, van schoenen met enkelbandjes tot pumps, van muiltjes tot sexy laarzen en van slippers tot stilettohakken. In de meeste winkelcentra in Praag zijn filialen van Bata.

Bata Schoenen een begrip
Bata Schoenen is niet alleen een begrip in Tsjechië, maar over de hele wereld. Ze zijn het geesteskind van Tomáš Baťa, een afstammeling van een schoenmakersfamilie uit de stad Zlin in het zuidoosten van het land. Hij was een briljant ondernemer en ook een toegewijde stadsontwikkelaar die de sociale infrastructuur van zijn geboortestad Zlin initieerde. Hij zorgde voor sociale huisvesting, werkgelegenheid en betere werkomstandigheden.

Bata-schoenenfabriek
In 1893 zette Tomáš Baťa een schoenenfabriek op in Zlin. Zijn missie was om betaalbare schoenen voor iedereen te maken. De fabriek floreerde tijdens de Eerste Wereldoorlog, toen het leger grote hoeveelheden stevige laarzen en schoenen nodig had. Zijn schoenen waren zo populair dat alle mannen in het Oostenrijks-Hongaarse leger ze droegen.

De Batovka
Eind negentiende eeuw kwam Bata met een novelty: de Batovka schoen, een lichtgewicht schoen gemaakt van leer en canvas. Iets totaal anders dan de standaard schoen in die dagen die geheel van leer was. Bata leverde een schoen van topkwaliteit voor een schappelijke prijs. De Batovka was dan ook razend populair.

Amerika als voorbeeld
Begin 20e eeuw ging Tomáš Baťa naar Amerika. Hij was nieuwsgierig hoe daar in fabrieken gewerkt werd. Hij bezocht o.a. Detroit, Michigan, de thuisbasis van Henry Ford, de oprichter van Ford Motor Company. Ford was de bedenker van de assemblagelijntechniek voor massaproductie. Geinspireerd door wat hij zag, kreeg Tomáš Baťa het idee om schoenen te gaan maken op een productielijn, die hij in 1927 in zijn fabrieken introduceerde. Dit was een enorme innovatie en het begin van de gouden tijden voor de Batafabrieken.

Internationale faam
Bata-schoenen waren beroemd, betaalbaar en geliefd in eigen land. in 1930 openden de eerste schoenenfabrieken buiten het voormalige Tsjechoslowakije en Tomas Bata werd bekend als de Henry Ford van Oost-Europa.

Sculptuur van Tomas en Antonin Bata in Zlin

Maatschappelijke verantwoordelijheid in de jaren 1930
In de jaren 1930 ontstond er een gevoel van maatschappelijke verantwoordelijkheid. Tomáš Bata was ervan overtuigd dat bedrijven een verantwoordelijkheid hadden ten opzichte van hun werknemers. Het Baťa's beleid was om rond de fabrieken hele dorpen te bouwen. Arbeiders moeten in een prettige omgeving wonen en werken. Naast fabrieken, woonwijken, scholen en ziekenhuizen werden er ook andere voorzieningen gebouwd voor Bata-werknemers, zoals bioscopen en zwembaden.

Het eerste Bata-dorp was in Zlín waar Bata de eerste fabriek had. Deze Bata-dorpen werden gebouwd in alle landen waar Barta een fabriek had, ook in Nederland: Batadorp in Best bij Eindhoven.

Deze maatschappelijke verantwoordelijkheid was alom verbreid. In Nederland is de Philips Company een goed voorbeeld met het Philipsdorp in Eindhoven en de voetbalclub PSV.

Opmerkelijke bouwstijl van het Bata dorp in Zlin
De Bata-huizen in Zlin waren gebouwd van rode baksteen en met platte daken. Ze zijn heel kenmerkend maar A-typisch voor Tsjechische huizenbouw. Deze huizen waren destijds erg modern omdat ze elektriciteit, stromend water en doorspoeltoiletten hadden. Elk huis had een kleine tuin die niet bedoeld was om groenten te verbouwen, maar om te ontspannen na het werk. De huizen hadden opzettelijk een plat dak en geen zolder zodat geen onnodige troep verzameld kon worden en op de zolder zou worden geplaatst.

Vliegtuigongeluk
Toen Tomáš Baťa in 1932 omkwam bij een vliegtuigongeluk, nam zijn halfbroer Jan Antonín Baťa de firma over, die destijds meer dan 20 fabrieken en 1600 winkels telde. Vandaag de dag zet de kleinzoon de familietraditie voort.

Bata nog steeds een succes
Bata is nog steeds een van de grootste fabrikanten en distributeurs van schoenen en accessoires wereldwijd. Bata-schoenen zijn nog steeds erg populair vanwege hun uitstekende kwaliteit en prijs.

De spelling in het Tsjechisch van de achternaam is Baťa en wordt uitgesproken als batja.

restaurant: voordelig eten in het centrum
wandeling: Joods Praag
bezienswaardig: astronomische klok
activiteit: fietsen in Praag
architectuur: Brutalisme en betonbouw
shoppen: Batawinkel op het Wenceslasplein
museum: miniatuurmuseum