revolutie in de metro naamswijziging van 14 praagse metrostations

Revolutie in de metro: naamswijziging van 14 Praagse metrostations

De revolutie in de metro werd officieel op 21 februari 1990. De dag waarop de naamswijziging van een aantal metrostations in Praag formele goedkeuring kreeg. Toen in 1989 het communistisch regime viel, was de Praagse metro pas 15 jaar oud. Aangezien de metro een prestigeproject was van de toenmalige regering, kregen de stations namen die de communistische doctrine en ideologie weerspiegelden. Na de Fluwelen Revolutie in 1989 veranderden daarom veertien stations van naam. Verreweg de meeste stations die een andere naam kregen, liggen aan metrolijn C. Dat was de lijn die als eerst aangelegd werd en het was logisch dat deze stations communistische namen kregen.

namen van de metrostations vóór 1990

NAAMSWIJZIGING VAN METROSTATIONS
Dat moet een vreemde gewaarwaarding zijn geweest voor Tsjechen die op woensdagochtend 21 februari 1990 met de metro naar hun werk gingen.

De namen van veertien stations waren ineens gewijzigd. Er was geen discussie over, iedereen wilde afrekenen met de communistische dictatuur, hetgeen normaal is bij de val van een gehaat regime. De meeste namen veranderden zonder ophef. Over andere namen zoals Moskevska werd gediscussieerd of ze wel of niet veranderd moest worden. Sommige bleven staan of werden weer terug veranderd.

1. Leninova nu Dejvicka (lijn A)
2. Moskveska nu Andel (lijn B)
3. Slovenskeho narodniho povstani nu Hurka (lijn B)
4. Švermova nu Jinonice (lijn B)
5. Unoroveho vitezstvi nu Nove Butovice (lijn B)
6. Dukelská nu Nové Butovice (lijn B)
7. Budovutelu nu Chodov (lijn C)
8. Kosmonautu nu Haje (lijn C)
9. Sokolovska nu Florenc (lijn C)
10. Fučíkova nu Nadrazi Holesovice (lijn C)
11. Druzby nu Opatov (lijn C)
12. Mladeznicka nu Pankrac (lijn C)
13. Primatora Vacka nu Roztyly (lijn C)
14. Gottwaldova nu Vysehrad (lijn C)

namen van metrostations na 1990

METROSTATIONS VERNOEMD NAAR HELDEN VAN HET COMMUNISME
Leninova, Gottwaldova, Fučíkova en Švermova zijn vernoemd naar vertegenwoordigers van het communistische regime.

1. Leninova nu Dejvicka metrostation
De naam van het metrostation Leninova verwijst naar de Leninova-straat (nu Evropaska) die vernoemd was naar Lenin, stichter van de Sovjet-unie en voormalige president. In 1917 grijpt hij de macht en zet de tsaar af. Rusland wordt een socialistiche republiek en landbouwgronden, bedrijven en fabrieken worden staatseigendom. Dit leidt echter tot teruglopende productie en al snel wijzigt Lenin zijn beleid. Een deel van het staatseigendom wordt weer privébezit. Hij stierf in 1924. Zijn opvolger Stalin geloofde in dezelfde ideologie.

2. Gottwaldova nu Vyšehrad metrostation
Het metrostation Gottwaldova was vernoemd naar de Klement Gottwald-brug, die nu de Nuselský-brug heet. Klement Gottwald was van 1945 tot 1953 leider van de Communistische Partij in Tsjecho-Slowakije. Als ras-stalinist nationaliseerde hij de industrie en introduceerde collectieve landbouw en dwong Tsjecho-Slowakije tot een Sovjet- en stalinistisch regeringsmodel. De Communistische partij kwam in plaats van de staat.

Politieke zuiveringen begonnen in 1950, resulterend in executies van ongeveer 180 partijfunctionarissen, waaronder de eerste secretaris van de partij, Gottwalds rivaal Rudolf Slánský. Als hoogwaardigheidbekleder was Gottwald op 9 maart 1953 aanwezig op de begrafenis van Joseph Stalin, maar vatte kou, kreeg longontsteking en stierf vijf dagen later.

3. Fučíkova nu Nádraží Holešovice metrostation
Het Fučíkova metrostation is vernoemd naarJulius Fučík (1903 -1943), journalist en actief lid van de Tsjechoslowaakse Communistische Partij. Toen de Nazi's Tsjecho-Slowakije in 1939 bezetten dook hij onder, werd in 1941 lid van het verboden centrale comité van de Communistische Partij , en werd vervolgens gearresteerd door de Nazi's. Tijdens zijn gevangenschap schreef hij: Reportáž psaná na oprátce (rapportage geschreven onder de galg). In 1943 werd hij ter dood veroordeeld en opgehangen.

Zijn boek is vol hoop op een betere, communistische toekomst. Daarom zag de Communistische Partij zijn werk als geschikt propagandamateriaal en het werd verplichte lectuur voor schoolkinderen vanaf 10 jaar. Fučík werd een ideologisch symbool van het regime maar men ging voorbijgaan aan het feit dat hij zich had verzet zich tegen de Gestapo, het leven van talloze Tsjechoslowaken redde en terwijl hij in de gevangenis zat, de gruwelijkpraktijken van de Gestapo aan de kaak stelde.

4. Švermova nu Jinonice metrostation
Švermova verwijst naar Jan Šverma (1901-1944), verzetsstrijder, journalist en bevriend met Klement Gottwald. Ook de huidige Štefánik brug was enige tijd naar hem vernoemd. Hij was de hoofdredacteur van Rudé Právo, de officiele spreekbuis van de KSČ (Komunistická strana Československa), de Tsjechoslowaakse Commmunistishe Partij.

5. Primatora Vacka nu Roztyly metrostation
Primatora Vacka (Burgemeester Vacek) is vernoemd naar Václav Vacek (1877-1960), schrijver,politicus en burgemeester van Praag. Hij was een van de oprichters van de Communistische Partij van Tsjecho-Slowakije in 1921.

METROSTATIONS VERNOEMD NAAR COMMUNISTISCHE IDEALEN

1. Druzby (nu Opatov) betekent vriendschap, kameraadschap maar wel met een beladen betekenis. Het was een soort corvee dat tijdens het communisme verplicht was als verbroedering met je kameraden. Het woord družba roept nog meer associaties op. De jeugd moest vroeger op het land werken als sociale dienstverlening, bij de hopoogst voor bier bijvoorbeeld, družba na chmeli. Het is een woord dat de Tsjechen tegenwoordig mijden vanwege deze geschiedenis.

2. Mladeznicka (nu Pankrac) betekent jeugd en is vernoemd naar de communistische jeugdbeweging met politiek gericht onderwijs en recreatie.

3. Kosmonautu (nu Haje) betekent ruimtevaarder en vernoemd naar het Russische ruimtevaartprogramma.

4. Budovutelu (nu Chodov), budovatel betekent bouwer, na 1948 kreeg het de betekenis van opbouwer van het socialisme.

Sculptuur van twee kosmonauten naast metrostation Haje

METROSTATIONS VERNOEMD NAAR VELDSLAGEN EN OPSTANDEN

1. Slovenské národní povstání nu Hůrka vernoemd naar de Slowaakse Nationale Opstand in 1944, een gewapende opstand van de Slowaakse verzetsbeweging tegen Duitse bezetting van Slowaaks grondgebied.

2. Dukelská nu Nové Butovice vernoemd naar de slag bij de Duklapas in de Karpaten in september en oktober 1944, een offensief tussen nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie. De slag kostte in totaal het leven aan 300.000 soldaten waarvan 17.000 Tsjechoslowaken.

3. Sokolovská nu Florenc is vernoemd naar de Slag bij Sokolovo in de Oekraïne in maart 1943. Het Tsjechoslowaakse leger vocht samen met het Rode Leger en vertraagde de opmars van het Duitse leger.

METROSTATION VERNOEMD NAAR EEN GEBOUW

Moskevská nu Anděl dankt zijn naam aan het feit dat Sovjet-architecten en ingenieurs de metro ontwierpen en bouwden. Om de vriendschapbanden aan te halen, hadden het Praagse en Moskouse metronetwerk beide een station vernoemd naar Praag. Het Praagse station is omgedoopt tot Anděl maar Moskou behield de naam Пражская, Prazhskaya. Toen in april 2020 het standbeeld van Sovjet maarschalk Ivan Konev op náměstí Interbrigády in Prague 6 werd verwijderd, dreigde Moskou de naam van het metrostation Prazhskaya te wijzigen. (tot dusver niet gebeurd)

Konev speelde een rol bij het bevrijden van de stad Praag van de nazi-troepen aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, maar zijn betrokkenheid bij de bouw van de Berlijnse Muur, het onderdrukken van de opstand in Boedapest van 1956 en de Praagse Lente in 1968 stelden hem in een ander daglicht: van bevrijder tot beul.

De nieuwe naam, Anděl, verwijst naar Dům U Zlatého Anděla (het huis met de gouden engel) aan de Nádražní straat (vlakbij het Novy Smichov winkelcentrum) uit het midden van de negentiende eeuw. De gevel van het gebouw was versierd met een engel in een gescheurde mantel en met een palmtak in zijn hand. Op de begane grond van het huis waren verschillende winkels, zoals dameskleding, een drogisterij, boekhandel, drukkerij en een buffet met gebak en koffie.

In 1980 werd de hele huizenrij opgeblazen vanwege de aanleg van de metro. De engel is bewaard gebleven en ligt nu in de opslag van het Museum van de hoofdstad Praag. Op de plaats van het opgeblazen Dům U Zlatého anděla gebouw staat nu Zlatý Anděl, een in het oogspringend gebouw vrijwel geheel uit glas en gefinancieerd door ING.

U Zlaty Andel gebouw

METRONAMEN DIE ER NOOIT KWAMEN

* Metrostion Hradčanská (lijn A) opende 1978 had als geplande naam Obránců Míru, verdedigers van de vrede, maar kreeg een topografische naam. Hrad betekent kasteel en verwijst naar de vlakbij gelegen Praagse Burcht.

* Nové Butovice (lijn B) opende in 1988 en had moeten heten Vítězného února (zegevierend februari) en verwijst naar de februari-overwinning ook bekend als Praagse Coup in 1948 toen de communisten de macht grepen in Tsjechoslowakije. Maar wegens het tanende succes van het regime werd gekozen voor een minder provocerende naam Dukelská.

* Invalidovna (lijn B) ging open in 1990 en stond gepland als Hakenova, een vernoeming naar Josef Haken, voorzitter van de Communistische Partij.

* Českomoravská (lijn B), opende in 1990 stond gepland als Zápotockého, vernoemd naarr Antonín Zápotocký opvolger van Klement Gottwald en president van Tsjechoslowakije van 1948 tot 1957.

* Kobylisy (lijn C) zou Rudé Armády , het Rode Leger, hebben geheten.

PRAAG, DE STAD VAN HET VERGETEN
De Tsjechische schrijver Milan Kundera (1929), sinds 1975 persona non grata in zijn geboorteland, woont in Frankrijk en schrijft atijd over Praag, een stad die hij niet kan vergeten. In zijn boeken benadrukt hij de steeds-veranderende identiteit van de stad.

Hij noemt Praag 'stad van het vergeten'. En dat is precies wat er met de communistische erfenis van de metrostations gebeurde. De naamsverandering van de stations wiste het verleden maar bracht ook iets positiefs. De communistische namen waren bedoeld ter verheerlijking van het communisme en niet om duidelijk aan te geven op welke locatie een metrostation lag.

De naam Staroměstská toont duidelijk dat dit metrostation in de Oude Stad , Staré Město, is. Maar Fučíkova zegt niets over de locatie. De nieuwe post-communistische naam nádraží Holešovice, treinstation Holešovice is wel duidelijk. Švermova zou overal in Praag kunnen zijn. De huidige naam Jinonice laat zien in welk district het ligt.

Lees verder:
Metrostations als snelcursus geschiedenis
Wanneer reed de eerste metro in Praag?
Revolutie in de metro: naamswijziging van 14 stations