op zoek naar brutalisme en betonbouw in praag

Op zoek naar brutalisme en betonbouw in Praag

Brutalisme en betonbouw in Praag vind je op onverwachte plaatsen: Nova Scena, het glazen gebouw naast het neo-renaissancegebouw van het Nationale Theater of het warenhuis Kotva opgetrokken uit beton en staal met donkergekleurde glaspanelen. Veel van de gebouwen zijn alleen van de buitenkant te zien. De kenmerken van het brutalistism zijn blokachtige gebouwen van ruw, onafgewerkt beton. Deze stijl was populair in Tsjecho-Slowakije tussen 1960 en 1980. De gebouwen hebben geometrische lijnen, zijn van gewapend beton, hebben massieve muren en de ramen zijn van getint glas. Brutalisme verwijst naar het ruwe beton waarvan de gebouwen zijn gemaakt en is afgeleid van de Franse term béton brut.

Nova Scena en nationaal theater

Brutalistische architectuur in Praag
Vrijwel iedereen die Praag bezoekt, kijkt naar de prachtige barok, renaissance en art nouveau gebouwen. Bijna niemand weet dat de stad nog een kant heeft. Een ritje met de metro brengt je naar een andere wereld, de sidliste, de woonwijken aan de rand van de stad: een jungle van eentonige blokken hoogbouw.

Nu opgefleurd met pastelkleuren, maar oorspronkelijk waren deze woonblokken saai en vooral grauw. Deze hoogbouw in de sidliste staan bekend als panelaky en domineren de skyline van de buitenwijken van Praag. Ze passen in het communistische ideaal van een klasseloze samenleving. Panelaky bood een comfortabele manier van leven en was een soort stad in een stad. Lees hier over stadsplanning in communistische dagen.

Béton brut, brutalisme en betonbouw
De architect die het brutalisme heeft uitgevonden, was de Fransman Le Corbusier die de uitdrukking en techniek van béton brut bedacht. Het beton dat bij de constructie van de gebouwen werd gebruikt, was ruw, niet gladgemaakt en niet afgewerkt.

Een mengsel van cement en water wordt in een bekisting gegoten. Wanneer de bekisting wordt verwijderd, komt er een steenachtig materiaal uit met ruwe randen. Le Corbusier heeft de randen niet glad gemaakt, niet vanuit esthetisch oogpunt, maar omdat het onmogelijk was om dat te doen. Dit ruwe beton maakte hem beroemd.

Brutalistische architectuur in de wijken Nové Mesto en Josefov

1. Intercontinentaal Praha
Dit hotel werd geopend in 1974. De buitenkant van ruw beton en de rechthoekige vorm zijn kenmerkend voor de brutalistische architectuur. Na de overstromingen van 2002 is het interieur gerenoveerd en een aantal originele elementen bleven bewaard. Richard Nixon, Ray Charles, Michael Jackson en andere beroemdheden verbleven hier in communistische dagen. Momenteel wordt het hotel opnieuw gerenoveerd en in 2023 zal het heropenen met een nieuwe naam: Fairmont Golden Prague.
Adres: Inter-Continental Parizska 30, Josefov

Hotel Intercontinentaal, nu Fairmont Golden Prague

2. Hotel President
Hotel President, bijna naast Inter Continental, is een schoolvoorbeeld van brutalistische architectuur. Ook hier was veel schade na de overstromingen van 2002. Het oorspronkelijke interieur en meubilair waren beschadigd en werden vervangen door een modernere inrichting. De buitenkant is nog in perfecte brutalistische stijl. Vóór het hotel staat een enorme sculptuur: een betonnen vleugel gevangen in een betonnen raamwerk.
Adres: Hotel President namesti Curieovych 1, Josefov

3. Nova Scena
Dit glazen gebouw opende in 1983 en vormt een schril contrast met het neoklassieke Nationale Theater ernaast. De blikvanger binnen is een groot glassculptuur en een brede wenteltrap die samen één geheel vormen. De trap leidt naar café Nona, de foyer van het theater op de eerste verdieping. Het café is toegankelijk ook zonder theaterbezoek.
Adres: Narodni 4, Nove Mesto

Nova Scena

4. Teplotechniekgebouw
Dit blauwe pand met opvallende erkers en groene kozijnen is nu een kantoorpand. Het opende in 1984 en was toen een hostel. Op de gegane grond zit nu een het Italiaanse restaurant Lasagna en cafe Mia.
Adres: Jecna-straat 39a, Nové Mesto

5. Duplex gebouw
De blikvanger is de glazen kubus boven op het gebouw. Het is nu een dansclub maar toen het in 1976 opende, was het een restaurant dat langzaam ronddraaide. De andere verdiepingen zijn in gebruik als kantoor en op de begane grond is een Albert Supermarkt en het warenhuis Desirred.
Adres: Wenceslasplein 21, Nové Mesto

Duplex voormalig ronddraaiend restaurant nu dansclub

6. Openbaar Vervoer Maatschappij (DPP) gebouw
Een donker, onheilspellend, rechthoekig gebouw waar je heen moet als je een boete krijgt als je met het openbaar vervoer van Praag reist zonder een geldig kaartje.
Adres: Na Bojiste 5, Nové Mesto

7. Maj
Maj warenhuis was een voorbeeld van moderne Tsjechische architectuur. Het glazen trappenhuis aan de Spalena-straat veroorzaakte nogal wat opschudding omdat het zich aan de buitenkant van het gebouw bevond, een noviteit in de jaren zeventig. Bij de bouw van het winkelcentrum Quadrio in 2014 is het naar buitengerichte trappenhuis niet meer van buiten zichtbaar. Het is nu onderdeel van het nieuwe winkelcentrum.
Adres: Narodni 26, Nove Mesto

8. Kotva warenhuis
Het Kotva-gebouw is brutalistische architectuur op zijn best. De buitenkant is bedekt met donkere metalen afdekplaten en het gebouw zelf is van ruw beton. Het interieur bestaat uit in elkaar grijpende zeshoeken die op paraplu's lijken.
Adres: namesti Republiky 656

Kotva warenhuis

Brutalistische architectuur in de wijk Vinohrady

1. Nieuw gebouw van het Nationaal Museum
De voormalige aandelenbeurs, zetel van het communistisch bewind en hoofdkantoor van Radio Free Europe is nu een van de gebouwen van het Nationaal Museum in Praag. Een constructie van metaal en glas op poten werd om het uit 1937 daterende gebouw heengezet. Het lijkt nu op een tafel op hoge poten.
Adres: Vinohradska 1, Vinohrady

Nieuw gebouw van het nationaal museum

2. Folimanka sporthal
Deze sporthal was een communistisch prestige object, gebouwd tussen 1972 en 1976. Voor de hal staat een bronzen sculptuur getiteld Concentratie. Het toont een basketbalspeler die zich concentreert op het mikken op het doel. De sporthal wordt momenteel gebruikt door amateursportverenigingen die er trainen.
Adres: Na Folimance 2, Vinohrady

3. Hlavni Nadrazi, Centraal Station
Het Centraal Station van Praag is een elegant gebouw in art nouveaustijl. In de jaren zeventig werd het uitgebreid met een aanbouw in brutalistische stijl. Het nieuwe gebouw heeft een grote hal met winkels en loketten. Ook is hier de ingang van het toen pas-gebouwde metrostation Hlavni nadrazi. Verder loopt er een doorgaande weg over het dak van de nieuwe stationshal. Een groot deel van het park bij het station moest wijken voor de verkeersweg. Alsof dit nog niet genoeg was, sneed deze nieuwe weg de oude Art Nouveau stationshal af van de stad. Voetgangers moesten naar het centrum lopen via een heel smal trottoir naast de drukke weg. Pas in 2018 werd het trottoir verbreed.

Brutalistische architectuur in de wijk Mala Strana

1. Hotel Pyramida
Hotel Pyramida is een driehoekig puntig toelopend gebouw, hoe hoger hoe minder vloeroppervlakte. Het springt onmiddellijk in het oog en was in communistische tijd een prestige object en bedoeld om buitenlandse bezoekers te imponeren. Oorspronkelijk was het het Centraal Recreatiehuis van de Revolutionaire Handelsbeweging. Het werd tussen 1980 en 1987 gebouwd.
Adres: Belohorska 24, Mala Strana

Hotel Pyramida

2. Strahov tunnelcontrolegebouw
Naast het Strahovstadion staat het TSK-controlegebouw voor de Strahovtunnel. Het werd gebouwd in 1980-1981 en is de ventilatietoren voor de tunnel die onder het Strahov Stadion loopt.
Adres: Vanickova, Mala Strana

Strahovtunnel controlegebouw

Brutalistische architectuur in andere wijken

1. PZO Koospol
Dit gebouw, nu bekend als het Cube Office Center, bestaat uit in elkaar grijpende geometrische vormen. Het werd gebouwd ter vervanging van het Beurspaleis dat in 1974 gedeeltelijk werd verwoest door een brand. Na de Fluwelen Revolutie was het gebouw de thuisbasis van T-Mobile en Citibank. Vanaf 2017 gebruiken kleinere bedrijven het complex als kantoorruimte.
Adres: Evropska 178, Dejvice

2. Paleis van Cultuur
Naast de Nusle-brug ligt het congrescentrum van Praag dat oorspronkelijk het Paleis van Cultuur heette. Het was de locatie voor grote tentoonstellingen en bijeenkomsten van de Communistische Partij en werd geopend in 1981. Het gebouw was uitgerust met de nieuwste technologie en elektronische apparaten zoals computers, CCTV, airconditioning en apparatuur voor simultaanvertaling. Er waren 2300 kamers en zalen en het had een capaciteit voor 5060 bezoekers. Vandaag de dag is het nog steeds een centrum voor congressen en evenementen. Het aantal zalen is verminderd.
Adres: 5. Kvetna 65, Nusle

Cultuurpaleis nu Congress-centrum

3. Park Hotel Praha
Dit hotel ziet eruit als een glazen doos op poten. Het was bedoeld voor buitenlandse bezoekers die zaken kwamen doen in Veletrzni Palac, het Beursgebouw. Tegenwoordig is het Mama Shelter en maakt deel uit van een Franse keten van goedkope boetiekhotels.
Adres: Veletrzni 20, Holesovice

4. Olsanska Namesti en Taboritska straat
Olsanska namesti wordt aan de ene kant begrensd door het Olsanka Hotel dat nu gerenoveerd is en er minder 'communistisch' uitziet, aan de andere kant is een rij brutalistische flatgebouwen met winkels op straatniveau. Aan de noordzijde staat een elf verdiepingen tellende hoogbouw. De Albert Supermarkt aan de voet is gehuisvest in een schoenendoosachtig gebouw.
Neem tram 5, 9 of 15 naar de halte Olsanska Namesti.

Olsanske namesti

Lees verder
Op zoek naar het communistisch verleden in Praag
Socialitisch realisme en sorela architectuur

foto's Marianne Crone