praag-karelsbrug-foto-dennis-farokarelsbrug-praagpraag-winterpraag-karelsbrug-foto-dennis-faropraag-moldau

Joden in Praag

Chic Josefov, de Joodse wijk van Praag ligt geklemd tussen de Moldau en Staré Mesto, de Oude Stad. Zes synagogen en de oude Joodse begraafplaats zijn de toeristische hoogtepunten van deze wijk. Er wonen nu ongeveer 5000 Joden in Praag. Gebedsdiensten worden gehouden in de Oudnieuw, de Hoge, de Jerusalem en de Spaanse synagoge.

Praag_joden_in_praag_(1).JPG
  Beeld van Libuse aan een gevel in de Karlova straat

De voorspelling van Prinses Libuse
Volgens de legende voorspelde prinses Libuse niet alleen dat Praag zou uitgroeien tot een belangrijke stad, maar ook dat Joden zich in de stad zouden vestigen tijdens de regering van Hostivit die in de negende eeuw regeerde. Deze voorspelling is niet zo vreemd. Praag, gelegen aan de oevers van de Moldau, was immers een belangrijke pleisterplaats op een punt waar twee belangrijke handelswegen elkaar kruisten. Het is een feit dat al vanaf het begin van onze jaartelling Joodse handelaren deze route volgden.

Pas vanaf de middeleeuwen gingen Joodse kooplui zich in Praag vestigen. De kooplieden arriveerden uit twee richtingen. Kwamen zij uit Byzantium dan vestigden zij zich in het gebied rondom de huidige Dusni straat, waar nu de Spaanse synagoge staat, en Joden uit het westen streken neer in de buurt van de huidige Oudnieuw synagoge.

Jodenstad
Aanvankelijk hadden de Joden volledige bewegings- en handelsvrijheid in Praag, ze konden huizen kopen en belangrijke ambten bekleden. Eind twaalfde en begin dertiende eeuw veranderde hun situatie. Het vierde Latheraanse concilie bepaalde dat Joden nog uitsluitend werkzaam konden zijn in de geldhandel en alleen konden wonen in Zidovske Mesto, Jodenstad, nu Josefov.

Getto in Praag
Jodenstad, het joodse getto, was gescheiden van het christelijke deel van de stad door een muur met zes poorten, die ’s avonds op slot gingen. De Joden waren volledig overgeleverd aan de macht van hun overheersers die het recht hadden met hen te doen wat ze wilden. De Kerk zag dit als een symbolische straf voor het feit dat de Joden de moordenaars van Christus waren.

TIP: Maak een wandeling door de Joodse Wijk in Praag!

Praag_ok_praag-Old_Jewish_Cemetery_in_Josefov.jpg
  Oude Joodse begraafplaats onderdeel van het Joods museum in Praag

Paaspogrom 
De Joden werden gediscrimineerd. Iedere hongersnood, epidemie of ander onheil was een motief voor een pogrom. Rabbijn Avigdor Kara, dichter en geleerde, beschrijft in zijn elegie, Selicha, hoe tijdens de Paaspogrom in 1389 het getto in brand werd gestoken, geplunderd en de inwoners afgeslacht. Dit alles vanwege een vermeende roddel dat de Joden een priester met stenen bekogelden toen hij op weg was met de laatste sacramenten naar een stervende. Rabbijn Kara ligt begraven op de Oude Joodse Begraafplaats. Op zijn grafsteen staat: 23 april 1439, het oudste graf op deze begraafplaats.

Gewenst en vervloekt
Tot het begin van de zestiende eeuw was het leven voor de Joden in Praag moeilijk. Voortdurend werden zij bedreigd met uitzetting hetgeen echter nooit gebeurde. De Praagse handelaren wilden hun concurrenten graag kwijt, maar de Habsburgers hadden steeds meer geld nodig voor de oorlog tegen de Turken en wilden hun geldschieters behouden.

Gouden tijden
Eind zestiende begin zeventiende eeuw braken er voor de Joden gouden tijden aan. Rudolf verleende hen steeds meer privileges en grotere wetenschappelijke- en handels-vrijheid. Dit bracht de Joden welvaart. De eerste burgemeester van Jodenstad was Mordechai Maisel, financier van Rudolf en grondlegger van de Maisel synagoge. In 1745, tijdens de regeerperiode van Maria Theresia, verslechterde de toestand van de Joden opnieuw. Op haar bevel moesten de Joden de stad verlaten. Drie jaar later herriep de keizerin de ballingschap en konden de Joden weer terugkeren.

Praag_joden_in_praag_(3).jpg
  Nauwe straat in het Joodse getto afgebroken tussen 1893 en 1913

Josefov
In de loop van de negentiende eeuw was Jodenstad uitgegroeid tot een doolhof van steegjes met 40.000 bewoners. Begin twintigste eeuw werd het getto gesaneerd en ontstond Josefov, een wijk met brede boulevards en panden in Art Nouveau-stijl. Tijdens de nazi-periode werden veel Joden afgevoerd naar vernietigingskampen. De Joodse monumenten in Josefov bleven echter gespaard omdat Hitler van deze wijk een ‘exotisch museum van een uitgestorven ras’ wilde maken. Joden uit heel Europa werden gedwongen om hun kunstvoorwerpen af te staan. Derhalve heeft het Joodse Museum in Praag de beschikking over een enorme hoeveelheid kostbare Joodse kunst.

Praag_joden_in_praag_ghetto.jpg

Nazis en Joden
Veel Duitse Joden en later Sudeten-Duitse Joden meenden in Praag een veilig heenkomen te vinden. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog telde de Joodse gemeenschap in Praag dan ook zo’n 56.000 zielen waarvan meer dan 40.000 in concentratiekampen de dood vonden. In Theresienstadt alleen al werden meer dan 34.000 gevangenen vermoord. De herinneringen aan deze gruweldaden staan geschreven op de muren van Pinkas synagoge – de naam, geboortedatum en dag van transport naar de vernietigingskampen van alle Joodse slachtoffers.

Communisten en Joden
De communisten die het toenmalige Tsjechoslowakije bevrijdden, brachten de overgebleven Joden weinig goeds. Het Stalinistische bewind was openlijk antisemitisch. En veel trouwe communisten van Joodse afkomst werden in schijnprocessen ter dood veroordeeld. Ten tijde van het communisme kwam het Joodse leven in Praag vrijwel tot stilstand. Toen de Praagse Lente in 1968 bruut werd onderdrukt, vluchtte het grootste deel van de kleine Joodse gemeenschap naar het westen. Na de Fluwelen Revolutie in 1989 kwam het in Praag tot een reunie van Joodse ballingen.

Praag_joden_in_praag_4_(1).JPG 
Ceremoniezaal onderdeel van het Joods museum in Praag 

Hedendaags Josefov
De wijk Josefov ligt geklemd tussen het Oudestadsplein en de Moldau. De Parizská Trida, Parijsstraat, doorkruist het hart van de wijk. Deze elegante boulevard staat bol van luxe winkels, stijlvolle cafés, bars en restaurants. Hier zitten de internationale modehuizen - Hermes, Dior en Louis Vuitton. De zijstraten zijn het domein van de boutiques van Tsjechische ontwerpers zoals Hana Havelkova en Klara Nademlynska. Parallel aan de Parizska straat loopt Maiselova, de straat waar de meeste synagogen, het Joodse raadhuis en de oude Joodse begraafplaats zijn.

Joodse monumenten in Praag
Het Joods museum bestaat uit zes bezienswaardigheden. De vier synagogen, Maiselova, Pinkas, Klausova en Spaanse synagoge, de oude Joodse begraafplaats en de ceremoniezaal. Combinatietickets voor deze zes bezienswaardigheden zijn bij de ingang van iedere bezienswaardigheid te verkrijgen. Een wandeling door de wijk Josefov leidt langs nog twee synagogen: de Oudnieuw-synagoge en de Hoge synagoge die niet bezocht kan worden omdat dit een gebedhuis is voor de Joodse gemeenschap in Praag.

Let op! Het Joods museum en de Oudnieuw-synagoge zijn gesloten op vrijdagmiddag, zaterdag en Joodse feestdagen.

Lees ook: Joden in Amsterdam

Foto's Marianne Crone en wikipedia

Locatie

Reageer op dit artikel
Mail de redactie
Share dit artikel op Facebook!
Tweet dit artikel op Twitter!
Deel dit artikel!


Herfst in Praag

Wandeling door Praag, de prachtige hoofdstad van Tsjechië. Beelden van bezienswaardigheden als de Karelsbrug en de St.Vitus-kathedraal.