De knik in de Karelsbrug
De Karelsbrug is voor Praag wat een handelsmerk is voor een bedrijf, een vast herkenningsteken dat wordt ingezet om de stad te promoten. Reiswebsites, reisgidsen en tour guides helpen gratis mee om het product 'Karelsbrug' onder de aandacht te brengen en te verkopen. Dat lukt prima want de brug is altijd vol mensen, toeristen, want de Pragenaar zelf zal er niet vaak gebruik van maken.
Vroeger wel, tot 1841 was de Karelsbrug de enige verbinding tussen de wijken Staré Město en Malá Straná. Een mysterie is ook een uitstekende aanbeveling om beroemd te worden. Twee geheimzinnigheden omhullen de Karelsbrug: waarom zit er een knik in de brug en is de brug gebouwd met behulp van eieren?
Voorlopers van de Karelsbrug
De eerste brug over de Moldau was van hout en gebouwd in 1160 en werd al snel verwoest door overstromingen. De opvolger was de stenen Judithbrug. Als voorbeeld diende de brug over de Donau in Regensburg, de oudste stenen brug in Duitsland en in Europa. Deze Judith-brug liep parallel aan de huidige Karelsbrug en is in 1342 ook door een overstroming verwoest.
De knik in de Karelsbrug
Wanneer je nu in de toren van een van de bruggenhoofden bent, is het duidelijk te zien dat er een knik in de Karelsbrug zit. De brug loopt recht vanaf de Staré Město-zijde tot ongeveer ter hoogte van het Kampa eiland vanwaar de brug naar rechts buigt. Waarom?
De knik in de Karelsbrug: versie 1
Aangezien de Judithbrug de enige vaste verbinding was tussen Staré Město en Malá Straná en van levensbelang voor het handelsverkeer in Praag, was het instorten van de brug een oprechte ramp.
Om het verkeer toch te laten doorstromen tijdens de bouw van de nieuwe brug, kwam er een houten noodbrug over het ingestorte deel van de Judith-brug. Het eerste deel van de nieuwe brug werd parallel aan de Judith-brug gebouwd. Het gevolg was dat het bruggenhoofd aan de Mala Strana zijde niet meer aansloot op de brug.
Astrologie speelde een belangrijke rol in het leven van Karel IV en dus ook bij de bouw van de Karelsbrug. Als je op de brug staat, gaat de zon tijdens de zomerzonnewende recht boven de Sint-Vituskathedraal onder. Dit is met opzet gedaan en de reden waarom Peter Parler, de Duits-Boheemse architect, de brug onder een andere hoek bouwde dan de Judithbrug. Met een knik naar rechts liet hij de nieuwe brug aansluiten aan het bruggenhhoofd aan de Mala Strana kant.
De knik in de Karelsbrug: versie 2
Een andere verklaring voor de knik in de Karelsbrug is dat de oorspronkelijke Judithbrug ook niet helemaal recht was. Er zijn nog steeds restanten van deze brug in de Moldau die suggereren dat hij inderdaad een kromming had, een bescherming tegen wassend water. Ook de bogen van de Karelsbrug zijn hoger dan van de oude Judithbrug zodat bij hoogwater de Moldau niet tegen de brugpijlers en over het brugdek zou klotsen, maar onder de bogen weg kon stromen.
De knik in de Karelsbrug: versie 3
Karel IV gaf Peter Parler de opdracht om de Karelsbrug te ontwerpen en te bouwen. De koning wilde dat de brug als een vorm van verdediging zou dienen en tegelijkertijd moest het de mooiste brug van Europa worden. De bruggetoren aan de kant van de oude stad was ontworpen alsof het de eigenlijke ingang was, een prachtige ophaalbrug, naar de Praagse Burcht en tegelijkertijd een bastion. De brug heeft tweemaal een knik zodat het onmogelijk is om in de lengte te schieten bovendien konden de torens en poorten naar believen gesloten worden. Dit is de meest waarschijnlijke verklaring voor de knik.
De Karelsbrug is versterkt met eieren
Naar verluidt gaf Karel IV opdracht om eiwit toe te voegen aan de specie voor meer stevigheid zodat het beter zou hechten aan de stenen en de brug dus sterker zou zijn (net zoals rauw ei wordt toegevoegd aan gehaktballetjes om ze steviger te maken).
In 2008 werd het mysterie ontrafelt en bleek het ei-verhaal wel degelijk steek te houden. Tijdens renovatiewerkzaamheden namen wetenschappers van het VSCHT, het Praagse Instituut voor Chemische Technologie, monsters van de originele specie. De analyse toonde aan dat de veertiende-eeuwse specie eiproteïnen bevatte. De mythe was ontkracht.
De euforie duurde niet lang. Wetenschappers van de Faculteit der Natuurwetenschappen van de Karelsunivesiteit betwijfelden de uitkomst en deden in 2010 een nieuw onderzoek en analyseerden de specie opnieuw en stelden vast dat er geen aantoonbare sporen van organische toevoegingen zijn.
Ze waren van mening dat bij de bouw van de Karelsbrug hydraulisch bindende kalk was gebruikt dat lijkt op het moderne Portlandcement. Het onderzoeksteam concludeerde dat de oorspronkelijke binnenstructuur van de Karelsbrug in zeer goede staat verkeerde, ondanks het feit dat de brug 650 jaar oud is.
Geen gekookte eieren
Volgens overlevering werden honinglikeur en eieren aan de specie toegevoegd om die sterker te maken. Omdat er in Praag niet genoeg eieren waren, moesten alle steden in Bohemen en Moravië een bijdrage leveren. Blijkbaar gaven de instructies aanleiding tot misverstanden: sommige steden stuurden kaas en kwark. De stad Velvary was zo verstandig om de eieren eerst te koken zodat ze niet zouden breken tijdens het transport.
Karelsbrug en Google Earth
Wanneer je op Google Earth goed de Karelsbrug bestudeert, is te zien dat de brug heel licht convex tegen de stroom in is gebouwd en dat de brug aan de Malá Straná zijde, ter hoogte van het Kampa eiland, een knik naar rechts maakt, dat de pijlers aan de zuidzijde spits zijn en dat ervoor houten ijsbrekers liggen om de soms sterke stroming enigszins af te zwakken. Het zou best kunnen zijn dat dit het oorspronkelijke ontwerp is van Peter Parler en dat alle verhalen en details over de knik in de brug slechts aannames zijn.
Karelsbrug hét gezicht van Praag
Het is een feit dat de brug de levensader van Praag is en lange tijd de enige manier om de Moldau over te steken. Kooplieden troffen elkaar op de brug en deden er zaken. Ook werden er rechtszittingen en toernooien gehouden. De brug was onderdeel van de koninklijke route, de weg die de koningen aflegden om gekroond te worden in de St Vitus-kathedraal.
Frederick II, koning van Bohemen, vluchtte in 1620 over de brug na de nederlaag op de Witte Berg en in 1648 voerden de Zweden hier hun aanval op Praag uit. Tegenwoordig is de brug vooral een een plek waar toeristen samenkomen en een plaats om te flaneren. De verhalen over de knik in de brug en over de eieren geven de brug een extra dimensie.
Lees verder:
De beelden op de Karelsbrug
Karelsbrug Museum: hoe je een brug met bogen bouwen
City Walk: koninklijke route Praag
foto's Marianne Crone en verliefdoppraag.nl